الشرح المختصر، معروف به «مختصرالمعانى» اثر سعد الدین مسعود بن عمر تفتازانی (م ۷۹۲ ق) از ممتازترين كتب و آثارى است كه در زمينه علوم بلاغى تدوين شده است.
این کتاب كه شرحی است بر« تلخيص المفتاح» خطيب قزوينى (م ۷۳۹ ق) كه آن نيز تلخيص «مفتاح العلوم» سكاكى (م ۶۲۶ق) است که در ۷۵۶ هـ . ق تأليف شده است.
تفتازانی کتاب دیگری به نام «المطول» دارد که شرح دیگری بر تلخیص المفتاح است که در سال ۷۴۸ هـ . ق نگاشته شده است.
ساختار
در مقدمه به اختلاف بين مقدمه علم و مقدمه كتاب و در ادامه به تبيين معناى فصاحت و بلاغت پرداخته است. متن اثر در سه بخش كلى تدوين شده است: ۱- فن علم معانى، ۲- فن علم بيان، ۳- فن بديع.
بخش اول كتاب از هشت باب تشكيل شده است. بخش دوم نيز مشتمل بر دو مقصد و فصولى است، اما بخش سوم كتاب از هيچ تبويب يا فصلبندى خاصى برخوردار نيست. در خاتمه كتاب نيز بحث سرادقات شعرى و مباحث مرتبط با آن مانند اقتباس و تضمين آمده است.
