در آمده و هر كدام بر كاری كه كرده است، شهادت میدهد. آیات و روایات بسیاری، به تبیین چنین شهادتی پرداختهاند:
﴿الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى أَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنا أَيْديهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُون﴾. (۱)
امروز بر دهانشان مُهر مىنهیم، و دستهایشان با ما سخن مىگویند و پاهایشان كارهایى را كه انجام مىدادند شهادت مىدهند!
﴿حَتَّى إِذا ما جاؤُوها شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ أَبْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ * وَ قالُوا لِـجُلُودِهِمْ لِـمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللهُ الَّذى أَنْطَقَ كُلَّ شَىْءٍ وَ هُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُون﴾. (۲)
وقتى به آن مىرسند، گوشها و چشمها و پوستهاى تنشان به آنچه مىكردند گواهى مىدهند. آنها به پوستهاى تنشان مىگویند: چرا بر ضدّ ما گواهى دادید؟! آنها جواب مىدهند: همان خدایى كه هر موجودى را به نطق درآورده ما را گویا ساخته؛ و او شما را نخستین بار آفرید، و بازگشتتان بسوى اوست.
در شهادت ملائکه، برخی گواهی آنان را نمیپذیرند و قسم یاد میكنند كه چنان اعمالی را انجام ندادهاند؛ در اینجاست که خداوند متعال اعضاء و جوارح آنان را گویا نموده و با شهادت آنها بر علیه صاحب خود، راه هر گونه انکار را بر او میبندند.
امام صادق عليهالسلام فرمود:
«ملائکه علیه آنان شهادت میدهند. گویند: خداوندا اینها ملائکه تو هستند و به نفع تو شهادت میدهند. آن گاه قسم میخورند كه هیچ کدام از آن کارها را انجام ندادهاند و این همان سخن خداوند است که فرمود: روزی که خدا همه آنان را بر انگیزاند، پس قسم یاد کنند برای او همانطور که برای شما قسم میخورند. پس چون چنین کردند، خداوند بر زبانهایشان مُهر زده و جوارح آنان را به آنچه فراهم
___________________
(۱) یس / ۶۵.
(۲) فصلت / ۲۰ - ۲۱.