می‌رساند. یكی از نتایج خودشناسی، شناخت حق تعالی است؛ در فرمایشات امام علی عليه‌السلام نیز بر این نكته تأكید شده است:«مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ، عَرَفَ رَبَّهُ». (۱)
یکی از اصحاب امام صادق عليه‌السلام می‌گوید: از هشام بن حکم - که از شاگردان برجسته امام صادق عليه‌السلام است - پرسیدم: اگر کسی از من بپرسد چگونه خدایت را شناختی، به او چه پاسخی بدهم؟ هشام گفت: من خداوند -جلّ جلاله- را به وسیله خودم شناختم؛ زیرا او نزدیکترین چیزها به من است. می‌بینم ساختمان بدنم اجزای مختلفی دارد که هر کدام با نظم خاصّی در جای خود قرار گرفته‌اند. ترکیب این اجزاء قطعی و روشن است؛ آفرینش آن‌ها متین و دقیق است و انواع و اقسام برنامه‌ریزی‌ها در آن به کار رفته است. می‌بینم برای من حواسّ مختلف و اعضای گوناگونی از قبیل بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و بساوایی ایجاد شده است و عقل همه عاقلان محال می‌داند که ترکیب منظمی بدون ناظم، و برنامه دقیقی بدون برنامه‌ریز به وجود آید. از این راه پی بردم که نظام وجودم از این قانون مستثنی نیست و نیازمند به آفریدگار است. (۲)
۱ .۱. شگفتی‌های بدن انسان
از این منظر، ساختمان اسرار آمیز بدن انسان را می‌توان مورد توجه قرار داد که دانشمندان برای شناخت آن، علومی را پایه‌گذار کرده و توانسته‌اند به گوشه‌ای از اسرار آن دست بیابند؛ در هر عضوی از اعضاء انسان دنیائی از راز و رمز نهفته است که می‌توان آن‌ها را در موارد زیر جستجو نمود:
۱. ساختمان اسرار آمیز سلول‌های بدن انسان، که هر کدام به تنهایی موجود زنده‌ای است. این سلولها موظّفند به گونه‌های مختلف در آمده و گوشت و پوست و استخوان و سایر اجزای بدن انسان را تشکیل دهند.
۲. دستگاه گوارش،که وظیفه آماده سازی غذا را برای سلولها بر عهده دارد.
۳. دستگاه گردش خون، که سبب پخش سریع غذا به سراسر بدن است.
___________________
(۱) غرر الحكم، ح ۴۶۳۷؛ و نیز رک: فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج۱، ص۲۰؛ جامع الاخبار، ص۴.
(۲) توحید صدوق، ص۲۸۹.
