ج) و گاه نیز در خصوصِ موجود مورد بحث یعنی ابلیس به كار مى رود. ابلیس نام آن شیطانی است كه از جماعت جنّیان بوده است. وی آدم را فریب داد و اكنون هم با لشكریان و جنود خود در كمین آدمیان است. در این بحث منظور از شیطان همین معنای سوم است.
۲ .۲.سرگذشت شیطان
شیطان سرگذشتى بس شگفت‌انگیز و درس‌آموز دارد كه در مواضع گوناگونى از قرآن كریم به آن اشاره شده است. شیطان در آغاز براى مدت زیادى به عبادت خدا مشغول بود و بر اثر كثرت عبادت، چنان شد كه از نظر مقام و مرتبه، در زمره فرشتگان درآمد. خداوند، فرشتگان ـ و از جمله شیطان ـ را فرمان داد كه بر آدم عليه‌السلام سجده كنند، اما در این میان تنها شیطان سر باز زد و از سجده امتناع ورزید:
﴿فَسَجَدُوا إِلَّا إبليس كَانَ مِنَ الْـجِنّ﴾. (۱)
آنها همگى سجده كردند جز ابلیس ـ كه از جن بود ـ .
شیطان براى دفاع از عصیان‌گرى خود به قیاس باطلى چنگ زد و خود را به دلیل آتشى بودن، از آدم كه خاكى است، برتر دانست:
﴿قالَ ما مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنى مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طين﴾. (۲)
(خداوند به او) فرمود: در آن هنگام كه به تو فرمان دادم، چه چیز تو را مانع شد كه سجده كنى؟ گفت: من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریده‌اى و او را از گل.
این آزمون بسیار بزرگى بود كه شیطان، از آن سرافكنده بیرون آمد. شیطان، بر اثر این تمرّد آشكار، از جایگاه خویش سقوط كرد و از درگاه الهى رانده شد و تا قیامت از رحمت
___________________
(۱) کهف / ۵۰.
(۲) اعراف / ۱۲.
