سؤال این است: آیا حروف تکوین و آفرینش (همچون اتم‌ها، سلول‌ها و اجزای تشکیل دهنده آنها) کمتر از حروف چاپ است؟ و به راستی ادّعای مادّیون درباره تصادفی بودن روابط پیچیده در کرات آسمانی و موجودات طبیعت چگونه قابل فهم و توجیه است؟
۲.برهان نظم در نگاه دانشمندان
بسیاری از دانشمندان جدید با تاملی در پدیده های هستی، به وجود سامانی شگفت آور در جهان اعتراف کرده اند، بلکه تصریح کرده اند که بدون باور عمیق به چنین نظامی، هرگز تحقیق و تجربه علمی در زوایای جهان صورت نمی پذیرد.
آلبرت انیشتین فیزیکدان بزرگ قرن بیستم، عالی‌ترین نوع اعتقاد را چنین توصیف می‌کند:
فرد در این مرحله ... نظم معجزه آسا و شکوه و جلال جهان طبیعت و جهان اندیشه بر وی آشکار می‌شود و در صدد آن بر می‌آید تا تمام هستی را به عنوان یک وحدت پر از معنا بشناسد ... آیا این چه ایمان عظیمی به صحّت و عقلانی بودن ساختمان جهان و چه اشتیاقی برای فهمیدن کوچک‌ترین دلیل از دلایل عقلانیت این جهان بایستی در نزد مردانی چون کپلر و نیوتون وجود داشته باشد تا بتوانند سال‌های متمادی به تنهایی کار کنند و گوشه ای از سازمان حرکت افلاک را در یابند. (۱)
نیوتون، فیزیکدان و ریاضی‌دان مشهور، نیز با طرح پرسش‌هایی چند، توجّه خردمندان جهان را این گونه به مسئله نظم در آفرینش معطوف می‌دارد:
چرا تمام سیارات در مدار متّحد المرکز به طور هم‌سان در حرکتند؟ چه چیز مانع برخورد ستاره‌ها با یکدیگر می‌شود؟ اجسام مادّی و حیوانات به واسطۀ چه امری چنین ماهرانه، تدبیر و طراحی شده‌اند؟ آیا نظم آفرینش نشان نمی‌دهد که موجودی عاقل و حکیم آن را آفریده است؟
و در جایی دیگر می‌افزاید:
از کجا این همه نظم و زیبایی که ما در جهان مشاهده می‌کنیم، بر می‌آید؟ چگونه است که بدن جانوران با چنین مهارت و هنری ابداع شده است و از چه روی هر
___________________
(۱) دوکه نه، دین جهانی (در مجموعه سه مقاله)، ص۶۵؛ اینشتین، دنیائی که من می‌بینم، ص۵۵.
