مباحث مرتبط با معارف و عقاید، در دانشی به نام «علم کلام» مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. از این رو شایسته است در مباحث مقدماتی این نوشتار، با این دانش به اندازۀ لازم آشنا گردیم.
تعریف و موضوع علم کلام
علم کلام، دانشی است که به عقاید و معارف اعتقادی دین اسلام می پردازد و ضمن استخراج این عقاید از منابع اسلامی، به توضیح و اثبات آنها پرداخته، به شبهات مربوط به این عقاید پاسخ می دهد.(۱)
به عنوان مثال، در مسئله شفاعت، متکلّم با مراجعه به آیات و روایات، آموزه «شفاعت» را استخراج می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که بر اساس منابع وحیانی، خداوند به برخی از بندگانش اجازه شفاعت داده است. پس از آن، متكلّم به توضیح مفهوم شفاعت و تبیین حدود و شرایط آن می‌پردازد و روشن می‌کند که شفاعت مخصوص کسانی است که در حال گام برداشتن در مسیر هدایت و ایمان، دچار لغزش‌هایی شده و نیازمند پشتیبانی و یاری هستند. آنگاه، متکلّم از طریق دلایل عقلی و نقلی (قرآن و سنت) شفاعت را اثبات می‌کند وبه سوالات و شبهاتی که در مورد آن مطرح شده پاسخ می دهد.
بنابراین، موضوع علم کلام، معارف اعتقادی است نه احکام عملی و اخلاقی اسلام. عقاید و معارف به آن دسته از آموزه‌های اسلامی می‌گویند که هدف اصلی از بیان آنها،شناخت و اثبات حقائق و در نهایت باور و ایمان به آنها است مانند اصل توحید.
___________________
(۱) برای اطلاع بیشتر درباره علم کلام رک: برنجکار، روش شناسی علم کلام؛ مطهری، آشنائی با علوم اسلامی (کلام، عرفان، حکمت عملی)؛ خسرو پناه، کلام جدید، ص۶.
