خداوند متعال جلوه می کند، از این رو به مرتبه دیگری از توحید که توحید در عبادت است، نیز اشاره شده است. در زیر به توضیح کوتاهی درباره هر کدام از این مراتب بسنده میشود:
۳.۱. توحید ذاتی
همان گونه که توضیح داده شد، معنای توحید ذاتی این است كه ذات الهی با هیچ موجودی شباهت ندارد. ذات خداوند بیپایان است و برای او اندازه و محدودیتی نیست و هیچ ترکیبی ندارد؛ این ویژگیها در ذات هیچ موجود دیگری نیست و از این رو شریکی برای ذات خداوند وجود ندارد.
۳.۲. توحید صفاتی
خداوند در صفاتش نیز مانند ذات خود، بیهمتا و بینظیر است. او از صفات مخلوقاتش منزّه و پیراسته است و از این رو هیچ شریکی برای او در صفاتش نمی توان یافت. امیرالمؤمنین عليهالسلام فرمود:
«وَ مَا زَالَ لَیسَ كَمِثْلِهِ شَیءٌ عَنْ صِفَةِ الْـمَخْلُوقِینَ مُتَعَالِیا». (۱)
و همواره خداوند که چیزی همانند او نیست، از صفت مخلوقات منزّه و برتر است.
امام حسین عليهالسلام نیز در این باره فرمودهاند:
«لَا یوصَفُ بِشَیءٍ مِنْ صِفَاتِ الْـمَخْلُوقِین». (۲)
[خداوند] به چیزی از صفات مخلوقات توصیف نمیشود.
بنابراین برای خداوند هیچ شبه و مثلی در صفاتش _ همچون علم و قدرت_ وجود ندارد و هیچ مخلوقی نیز با او در صفاتش شبیه و شریک نیست:
﴿لَیسَ کَمِثلِهِ شَیءٌ وَ هُوَ السَمِیعُ البَصِیر﴾. (۳)
___________________
(۱) توحيد صدوق، ص۵۰؛ ونیز رک: کافی، ج۱، ص،۱۰۲.
(۲) تحف العقول، ص۲۴۴؛ و نیز رک: توحید صدوق، ص ۷۶.
(۳) شوری / ۱۱.