۳. قبر اولین مرحله عالم برزخ
قبر که اولین مرحله از برزخ است، اولین منزل از منازل آخرت (۱) نیز شمرده شده که انسان با خروج از دنیا وارد آن می‌شود. پیامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قبر را ابتدای منازل آخرت و از منازل دشوار آن دانسته‌اند:
«إِنَّ الْقَبْرَ أَوَّلُ مَنَازِلِ الْآخِرَةِ فَإِنْ نَجَا مِنْهُ فَمَا بَعْدَهُ أَيْسَرُ مِنْهُ وَ إِنْ لَمْ يَنْجُ مِنْهُ فَمْا بَعْدَهُ لَيْسَ أَقَلَّ مِنْه». (۲)
بدرستی که قبر ابتدای منازل آخرت است هر کس از آن نجات یافت، مراحل بعد از قبر آسانتر از آن می‌شود. و اگر از قبر نجات پیدا نکرد، آنچه پس از قبر است، کمتر از آن نخواهد بود.
با توجه به این دسته از احادیث، قبر از اهمیت خاصی برخوردار است، به گونه‌ای که سرنوشت مراحل بعدی، در آنجا رقم می‌خورد. اگر انسان به درستی و با موفقیت از قبر و حسابرسی آن نجات یابد، مراحل بعدی در عالم آخرت نیز برای او آسانتر شده و شخص می‌تواند امیدوار باشد که از آنها هم با موفقیت عبور خواهد کرد. اما اگر نتوانست از مسائل قبر با موفقیت بگذرد، مراحل سخت‌تری در انتظار او خواهد بود. بنابراین باید دید در قبر چه می‌گذرد و این مقطع حساس از عالم آخرت چگونه بر انسان سپری می‌شود.
۱. ۳. سؤال و جواب در قبر
مهمترین حادثه‌ای که در قبر اتفاق می‌افتد، سئوال قبر است، که بر اساس آن برخی دیگر از حوادث قبر و برزخ رقم می‌خورد. بنابراین، سئوال قبر از اهمیت زیادی برخوردار است و باید دید از چه چیزهایی سؤال می‌شود، سؤال کنندگان چه کسانی هستند، مخاطب سؤالات كیست و اینکه در کجا این پرسش و پاسخ صورت می‌گیرد. نکته مهم دیگر اینکه آیا سؤال قبر عمومی است و همه انسان‌ها را در بر می‌گیرد یا به گروه خاصّی اختصاص دارد.
___________________
(۱) در یک معنا، آخرت عبارت است از مراحل بعد از مرگ که با برزخ آغاز می شود و به قیامت و مراحل آن می‌رسد و پایان این سیر بهشت و جهنم در سرای جاویدان آخرت خواهد بود.
(۲) جامع الاخبار، ص ۱۶۹؛ روضةالواعظین، ج۲، ص۴۹۴.
