از آن پس « غیبت کبری» آغاز می‌شود که هیچ نماینده‌ای به صورت خاص بین امام عصر و مردم وساطت نمی‌کند. در طول دوران غیبت کبری، از طرف امامان عليهم‌السلام که از پیش‌آمد چنین روزی آگاه بوده‌اند و همچنین از سوی خود امام عصر عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف، فقهای جامع الشرائطی که از جهت علم، تقوا، عدالت و تدبیر نسبت به اقران خود سرآمد باشند، به عنوان « نائبان عام» به مردم معرفی شده‌اند تا در روزگار دوری از سرچشمه هدایت، در مسائل گوناگون شرعی، معرفتی و اجتماعی خود به آنان مراجعه نمایند. اینان حجت امام بر مردم بوده و امام حجت خدا بر آنان است. (۱)
در این بخش، نخست اشاره به مطالبی درباره غیبت ضروری به نظر می‌رسد:
۱. مفهوم غیبت
بر خلاف پندار برخی از مردم، مفهوم غیبت این نیست که امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف هیچ ارتباطی با مردم نداشته و به کلی از آنان دور است؛ بلکه در حقیقت، غیبت از جانب مردم نسبت به آن حضرت واقع شده است، بدین معنا که مردم به صورت عادی و به طور آشکار نمی‌توانند با امام عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف ارتباط برقرار نمایند. و این در حالی است که چه بسا آن حضرت را ببینند و حتی با وی هم صحبت شوند اما نمی‌توانند ایشان را بشناسند. در احادیث ما از این واقعیت به عنوان سنتی از یوسف پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در آن حضرت یاد کرده‌اند (۲) که او برادرانش را دید و شناخت و برادرانش او را دیدند اما نشناختند. همچنین در روایات خاطر نشان کرده‌اند که امام عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف هر سال در موسم حج شرکت می‌کند، مردم را می‌بیند و می‌شناسد و مردم هم او را می‌بینند ولی نمی‌شناسند. امام صادق عليه‌السلام در همین زمینه فرمود:
«امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف در میان این مردم آمد و شد می‌کند، در بازارهایشان راه می‌رود و بر فرشهایشان قدم می‌گذارد، امّا او را نمی‌شناسند تا آن زمان که خدا اذن دهد و او
___________________
(۱) كمال الدین، ج ۲، ص ۴۸۴؛ غیبت طوسی، ص۲۹۱؛ حرعاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۷،ص ۱۴۰.
(۲) کمال الدین، ج ۱،ص ۲۸ و ج ۲، ص ۳۴۰؛ الامامه والتبصره، ص۱۲۱؛ غیبت نعمانی، ص۱۶۳-۱۶۴.
(۳) من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۵۲۰؛ کمال الدین، ج۲، ص۴۴۰؛ غیبت طوسی، ص۳۶۲.
