سختگیری انجام می‌شود. (۱) آیه شریفه ﴿لَـهُم سُوءُ الْـحِسَاب﴾ (۲) ناظر به این دسته است.
در احادیثی آمده است كه دقت و سختگیری در حساب، به میزان عقلی که خداوند در دنیا به آنها داده است، بستگی دارد. (۳)
۳.سرعت حسابرسی
نکته دیگری که در حسابرسی خلایق در قیامت مطرح است، سرعت حسابرسی است. از همین رو در آیات قرآن از خداوند به عنوان سریعترین محاسبه‌کنندگان یاد شده است. (۴)
از حضرت علی عليه‌السلام نقل شده که چگونگی محاسبه خداوند با وجود کثرت محاسبه‌شوندگان همچون روزی دادن به آنان است:
«سُئِلَ عليه‌السلام كَيْفَ يُحَاسِبُ اللهُ الْـخَلْقَ عَلَى كَثْرَتِـهِمْ؟ فَقَالَ: كَـمَا يَرْزُقُهُمْ عَلَى كَثْرَتِـهِمْ. قِيلَ: فَكَيْفَ يُحَاسِبُهُمْ وَلَا يَرَوْنَهُ؟ قَالَ: كَـمَا يَرْزُقُهُمْ وَلَا يَرَوْنَه». (۵)
سؤال شد: چگونه خداوند از مردم با وجود فراوانی آنها محاسبه می‌کند؟ حضرت فرمودند: همانگونه که با وجود فراوانی آنها بدانان روزی می‌دهد. گفته شد: چگونه از آنان حسابرسی می‌کند در حالی که او را نمی‌بینند؟ فرمود: همانگونه که روزی می‌دهد در حالی که او را نمی‌بینند.
۴.شاهدان اعمال
بخشی از قیامت، صحنه محاکمه انسان‌ها است که در آن، نخست نامه اعمال به آنان داده می‌شود و سپس همانند هر محکمه‌ای نوبت شهود است که بر اعمال انسان‌ها
___________________
(۱) معانی الاخبار، ص ۲۶۲؛ بحارالانوار، ج ۷، ص ۲۶۳.
(۲) رعد / ۱۸. آنان بسختی باز خواست شوند.
(۳) کافی، ج۱، ص۱۱؛ محاسن، ج۱، ص۱۹۵.
(۴) اشاره به آیه ﴿ هُوَ اَسْرَعُ الْحَاسِبِینَ ﴾ (انعام / ۶۲) است.
(۵) نهج البلاغة، ص ۵۲۸؛ بحارالانوار،ج ۷،ص ۲۷۱.
