گروهى جاى آنها را مىگیرند؛ و جز طبیعت و روزگار ما را هلاک نمىکند! آنان به این سخن که مىگویند علمى ندارند، بلکه تنها گمانى بىپایه دارند.
همچنین در آیات دیگرى بر این نکته تأکید شده که انکار معاد، تنها گمان بىدلیل و نادرستى است. (۱) البته ممکن است گمانهاى بىدلیل در صورتى که موافق هواى نفس باشد مورد قبول هوى پرستان، واقع شود (۲) و در اثر رفتارهاى متناسب با آنها و ارتکاب گناهان تدریجاً به صورت اعتقاد جزمى، جلوه کند (۳) و حتى شخص بر چنین اعتقادى پافشارى نماید. (۴)
۲. ۲. غفلت از قدرت الهی
در برخی اذهان این سؤال مطرح میشود که چگونه ممکن است انسانی که میمیرد و بدن و استخوانهایش پوسیده میگردد و به خاک تبدیل میشود، دوباره زنده شود؟ خدای متعال با بیانهای گوناگون توجه مردم را به قدرت بیپایان خود جلب میکند و بدین وسیله غفلت را از اذهان میزداید. در زیر به طور مختصر به پارهای از این پاسخها اشاره میشود:
۱. ۲. ۲. خلقت آسمان و زمین
خداوند گاه منکران معاد را به قدرت خود در آفرینش آسمانها و زمین توجه میدهد و بیان میکند کسی که از چنین قدرتی برخوردار است میتواند مردگان را زنده کند:
___________________
(۱) قصص / ۳۹؛ كهف / ۳۶؛ ص / ۲۷؛ جاثیه / ۳۲؛ انشقاق / ۱۴.
(۲) ﴿ بَلْ يُريدُ الْإِنْسانُ لِيَفْجُرَ أَمامَه ﴾ (قیامة / ۵).
(۳) روم /۱۰؛﴿ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبينَ * الَّذينَ يُكَذِّبُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ * وَ ما يُكَذِّبُ بِهِ إِلاَّ كُلُّ مُعْتَدٍ أَثيم ﴾ (مطفّفین/۱۰-۱۲).
(۴) ﴿ وَ أَقْسَمُوا بِاللّٰ_هِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لا يَبْعَثُ اللهُ مَنْ يَمُوتُ بَلى وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُون ﴾ (نحل/۳۸).