۵. جامعه‌سازی و تأسیس تمدّن
مكتب آسمانی اسلام تنها به توسعه دانش و ارائه برنامه بسنده نمی‌كند، بلكه در مقام عمل نیز به تحقّق اصول و ارزشهای الهی همت می‌گمارد. از ویژگی‌های برجسته حركت پیامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله یكی همین عمل‌گرایی و اصرار بر ثمر بخش بودن آموزه‌های مكتب است. بسیاری از شخصیت‌های غیر مسلمان با بررسی زندگانی پیامبر اسلام به این نكته اعتراف كرده‌اند كه حضور همزمان عقیده و عمل یا اندیشه و اقدام، یكی از خصوصیات ویژه آن حضرت به شمار می‌رود كه در دیگر رهبران كمتر دیده می‌شود.
آری، در میان بزرگان بشری شخصیتی را نمی‌یابیم كه هم در عرصه معرفتی و هم در عرصه اقدام عینی و اجتماعی به طور همزمان و هماهنگ در اوج باشد. سخنان پیامبر اسلام در صحنه معرفت، و سلوك روحانی او در میدان معنویت، چنان است كه گمان نمی‌رود كه او همان كسی است كه در سخت‌ترین شرایط اجتماعی و اقتصادی و در شدیدترین جنگ‌ها بسان یك رهبر دوراندیش و پیكارجو نقش آفرینی می‌كند.
جامعیت شخصیت ایشان را با نگاهی به روحیه و رفتار آن حضرت كه در قرآن به زیبایی گزارش شده است، می‌توان دریافت. پیامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله با همین منطق نظری و عملی، به تدریج با تکیه بر گروهی اندك از یاران، هسته مقاومت خویش را سامان داد و سپس با هجرت به سرزمینی مناسب، جامعه مدنی مورد نظر خود را شكل داد و گام به گام با فتح سرزمین‌های جدید، زمینه‌های شكل‌گیری امت اسلامی را در برابر جریان‌های بزرگ بشری فراهم ساخت. این حركت نه تنها در عصر خود زمینه‌های تأسیس تمدن اسلامی را فراهم ساخت، بلكه الگویی برای آیندگان به ارمغان گذاشت.
و از این روست که قرآن کریم بر نقش مهم امت اسلامی در ساختن یک تمدن انسانی ارزشمند تاکید می کند:
﴿كُنتُمْ خَيرَْ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِالله﴾. (۱)
___________________
(۱) آل عمران / ۱۱۰.
