آنها دقّت نماید، در آنها نشانههای ربوبیّت او را مییابد. از این رو، هر آیه از آیات الهی و هر علامتی از علایم صنع و تدبیر پروردگار به اندازه خود، بیننده بصیر را به سوی خالق خویش توجّه و تذکّر میدهد و زمینه را برای دریافت معرفتی فراهم میکند که در گنجایش عقل نیست و قابل بیان نمیباشد.
۴. عبادت و فرمانبرداری
خداوند متعال پس از آن که معرفت خود را نمایان میسازد و بندگان را با هدایت اولیه آشنا میکند، از آنان بندگی و طاعت میطلبد:
﴿وَ ما خَلَقْتُ الْـجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیعْبُدُون﴾. (۱)
و جن و انسان را نیافریدم مگر برای آن که مرا پرستش کنند.
و در اثر این عبادت به آنان پاداش و جزا میدهد. یکی از پاداشهای عبادت، معرفت والای حق تعالی است. بدین سان عبادتی که از معرفت ربّ آغاز شده بود به معرفت بیشتر او میانجامد و همین معرفت به نوبه خود انسان را به بندگی در مراحل بالاتر میرساند. در قرآن کریم اشاره شده که اطاعت پروردگار منجر به آن میشود که خداوند انسان را از هدایت - که یکی از مصادیق اصلی آن معرفت است- بهرهمند گرداند. (۲)
البتّه راه اخیر اختصاص به ایمانآورندگان دارد و بالاترین درجات معرفت الله در این راه تحقق مییابد. در معارف اهل بیت عليهمالسلام تأکید شده است که در میان عبادتهای مختلفی که مجموعه شریعت را تشکیل میدهند، نماز و دعا نقش معرفتافزایی ویژه و خاصّی دارند. پیامبر اکرم صلىاللهعليهوآله در مورد «نماز» میفرمایند:
___________________
(۱) ذاریات / ۵۶.
(۲) نور / ۵۴.