اسلام نه تنها به ارائه یك نظام اخلاقی هماهنگ پرداخته، بلكه اسوه‌های نیكو و جاودانی را عرضه داشته است كه در تاریخ بشریت، نمونه و نشانی از آنان به چشم نمی‌آید. و از این رو می بینیم که خداوند بزرگ پیامبرش را به مرتبه والای اخلاق می ستاید و اورا در عالی ترین درجه ارزشهای انسانی می نشاند:
﴿إنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیم﴾. (۱)
ای پیامبر تو بر کمالات بزرگ اخلاقی هستی.
و همچنین پیامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله وظیفه خود و رسالتش را برپایی کمالات اخلاقی برای همه جوامع بشری می داند و تصریح می‌کند که ارزش های اخلاقی را غایت و نهایت بعثت و دین خود می شمارد:
«إنَّما بُعِثتُ لِاُتَمِّمَ مَکارِمَ الاَخلاقِ». (۲)
براستی که تنها بر انگیخته شدم تا کمالات اخلاقی را تمام کنم.
ارزشهای اخلاقی در اسلام علاوه بر اوج و تعالی آن، از دو ویژگی هماهنگی درونی و كارآمدی عینی برخوردار است، به طوری كه به سادگی این برنامه معنوی و اخلاقی را به همه انسان‌های پاك فطرت می توان توصیه کرد.
۴. توسعه فرهنگ و دانش
پیامبر اسلام در سرزمینی برانگیخته شد كه كمترین آثار علم و فرهنگ را با خود داشت و اثری از شخصیت‌های علمی و نهادهای آموزشی پیدا نبود. اما قرآن كریم با شعار علم و معرفت آغاز كرد و نخستین پیام الهی را با خواندن و آموختن همراه ساخت.
﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذي خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ﴾. (۳)
___________________
(۱) قلم / ۴.
(۲) بیهقی، السنن الکبری، ج۱۰، ص۱۹۲؛ طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۸.
(۳) علق / ۱ _ ۴.
