۴. منشأ عصمت پیامبران
مصونیت پیامبران خدا از کجا سرچشمه گرفته است وچگونه است که برخلاف دیگران خطا و گناه نمی کنند؟ پاسخ اجمالی آن است كه معصوم، دارای ملكه نفسانی نیرومندی است كه در سخت‌ترین شرایط هم او را از ارتكاب گناه باز می‌دارد؛ ملكه‌ای كه از آگاهی كامل و دائم به زشتی گناه و اراده قوی بر مهار كردن تمایلات نفسانی، حاصل می‌گردد. از اینجا روشن می‌گردد که عصمت قبل از هر چیز به خود پیامبر باز می‌گردد، ولی چنین ملكه‌ای چون با عنایت خاص الهی تحقق می‌یابد گاه فاعلیت آن، به خدای متعال نیز نسبت داده می‌شود. و گرنه، چنان نیست كه خدای متعال، انسان معصوم را جبراً از گناه باز دارد و اختیار را از او سلب كند. البتّه عصمت به معنای دیگری نیز به پروردگار نسبت داده می‌شود و آن اینكه او مصونیت آنان را تضمین كرده است. (۱)
البته هنوز هم این پرسش باقی است که نقش خداوند در شکل‌گیری عصمت به چه معناست. البته عصمت تا آنجا که فعل خداوند متعال است، چگونگی آن برای بشر قابل درک نیست، اما بر اساس آموزه‌های وحیانی، بعضی از ابزارها و زمینه‌هایی که توسط خداوند، به عنوان مقدّمات تحقّق عصمت فراهم می‌گردد، عبارتند از:
۴.۱. علم و معرفت و تأیید و توفیق الهی
برای نداشتن هر گونه لغزشی در مسایل علمی و داشتن آمادگی پاسخ به هر پرسشی که لازمه نبوت و رسالت است، خداوند پیامبرانش را از دانش و حکمت سرشار کرده و در پاسخ‌دهی به سؤالات گوناگون مورد تأیید و پشتیبانی غیبی قرار می‌دهد.
در درس پیشین، در بحث لزوم علم الهی برای انبیاء،حدیثی از حضرت رضا عليه‌السلام نقل شد که در این جا نیز با تکیه بر بحث عصمت، به آن اشاره می‌شود:
هنگامی که خداوند عزّوجلّ بنده‌ای را برای اصلاح امور بندگانش انتخاب می‌کند، سینه‌اش را برای آن کار می‌گشاید، و علم را به وی الهام می‌کند که از آن پس، در
___________________
(۱) آموزش عقاید، ص۱۹۱.
