درس شانزدهم
عدل الهی و مجازات اخروی
تاکنون به چند ابهام یا شبهه در خصوص عدالت خداوند پاسخ گفته‌ایم. یکی دیگر از شبهات، مسأله مجازات اخروی و به طور مشخص، خلود انسانها در جهنم است. به نظر می‌آید که عدالت خداوند با عذاب ابدی یک انسان ناسازگار است. این درس به پاسخگویی از این پرسش برمی‌آید.
با توجه به این که مدّت ارتکاب گناه در دنیا محدود است، این سؤال مطرح می‌شود که چرا باید شخصی که گناه اندک و محدودی را انجام داده است، گرفتار کیفری نامحدود و دردناک گردد؟ آیا این ظلم و ستم در حق بندگان نیست؟
در پاسخ به این سؤال ابتدا معنای جزا و خلود و جایگاه آن در آموزه‌های دینی مورد بحث قرار می‌گیرد.
۱.معنای جزا و خلود
«جزا» در لغت به معنای پاداش در برابر کار نیک و کیفر در برابر کار بد است. (۱) و «خلود» به معنای بقای همیشگی در جایی و خارج نشدن از آن جاست. بهشت را از آن جهت «دار الخُلد» نامیده‌اند که بهشتیان برای همیشه در آن منزل کرده و از آن جا خارج نمی‌شوند. همچنین آخرت را نیز «دار الخلد» نامیده‌اند از آن جهت که اهل آن، چه مؤمن و چه کافر، همواره در آن خواهند ماند و خارج نخواهند شد. (۲)
بر اساس آموزه‌های دینی، پاداش مؤمنان صالح و نیکوکار در آخرت، بهشت جاودان است که در آن از نعمت‌های بی‌پایان الهی بهره‌مند می‌گردند. در مقابل، کیفر کافران و
___________________
(۱) كتاب‌العین، ج۶، ص۱۶۴؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص۱۴۳.
(۲) كتاب‌العین،ج۴، ص۲۳۱؛ لسان‌العرب،ج۳، ص ۱۶۴.
