درس شصت و سوم
کلّیات انسان‌شناسی
انسان گلواژه آفرینش است و در سر حلقه مخلوقات خداوندی قرار دارد و انسان‌شناسی یکی از عناصر مهم جهان‌بینی به شمار می‌آید. اسلام به عنوان کاملترین نسخه هدایت الهی این موضوع را با گستردگی خاص مورد توجه قرار داده است. این درس به بررسی مباحث کلی انسان‌شناسی و نیز ویژگی‌های انسان‌شناسی دینی می‌پردازد.
۱. تعریف انسان‌شناسی
معنای عام انسان‌شناسی عبارت است از شناخت و مطالعه انسان. به بیان دیگر، هر دانشی که به بررسی عمومی انسان یا به بعد یا ابعادی از وجود او می پردازد، انسان شناسی می‌گویند. از آن‌جا که انسان موجودی بسیار پیچیده و دارای ابعاد و شئون متنوع و مختلف است، بررسی و تحقیق همه آنها در یک شاخه علمی، دشوار بلکه ناممکن به نظر می‌رسد. از این رو، هر شاخه‌ای از معرفت که ساحتی از وجود انسان را مورد بررسی قرار دهد، شایسته عنوان انسان‌شناسی خواهد بود.
البته انسان‌شناسی در مفهوم جدید آن، با آن‌چه در فرهنگ دینی به عنوان شناخت انسان مطرح می‌شود، متفاوت است. از این انسان‌شناسی در متون دینی به معرفت نفس یا خودشناسی تعبیر می‌شود و در آن، انسان از این جهت مورد توجه قرار می‌گیرد که موجودی کمال‌پذیر است و هدفی والا و متعالی برای او تعریف شده است. در نگرش دینی، انسان می‌تواند با تأمل در وجود خود و یافتن عواملی که در فطرتش برای رسیدن به آن هدف اصلی قرار داده شده است، در جهت رسیدن به اهداف والای انسانی و کمال و سعادت حقیقی‌اش گام بردارد . البته در انسان‌شناسی دینی از مراحل آفرینش انسان، اجزاء و ابعاد وجودی او و نیز از ظرفیت‌ها و قوای آدمی نیز بحث می‌شود.
___________________
(۱) خودشناسی برای خودسازی، ص ۴ - ۵.
