«إِنَّ القُبحَ فِی الظُّلمِ بِقَدرِ الـحُسنِ فِی العَدلِ». (۱)
همانا زشتی ستم، به اندازه زیبائی دادگری است.
امّا مقدّمه دوّم مبتنی بر این اعتقاد است كه كارهای خداوند متعال مخالف با كمال اخلاقی كه مورد تأیید عقل است، نمی‌باشد؛ چرا که خداوند متعال از هر نقص و زشتی مبرّاست. نتیجه‌ای که از این دو مقدّمه به دست می‌آید این است که خدای متعال از ظلم و ستم مبرّاست.
۲. ۵. دلیل نفی منشأ ظلم
ریشه ارتکاب افعال زشت، یا جهل نسبت به زشتی آن افعال است و یا نیازمندی به آنها و یا عدم قدرت بر ترک آنها. از طرف دیگر، در مبحث توحید با براهین عقلی اثبات شد که خدای تعالی علیم و غنی و قادر است، و جهل و نیازمندی و عجز، هیچکدام در ساحت قدس ربوبی راه ندارد. پس چون منشأ و سرچشمه ظلم در خداوند وجود ندارد، می‌توان گفت كه خداوند عادل است و مرتکب ظلم نمی‌شود. (۲)
امام صادق و نیز امام سجاد عليهم‌السلام در یکی از دعاهایشان به خداوند عرض می‌کنند:
«قَدْ عَلِمْتُ یا إِلَـهِی أَنَّهُ لَیسَ فِی نَقِمَتِكَ عَجَلَةٌ وَ لَا فِی حُكْمِكَ ظُلْمٌ وَ إِنَّـمَا یَعْجَلُ مَنْ یخَافُ الْفَوْتَ وَ إِنَّـمَا یحْتَاجُ إِلَى الظُّلْمِ الضَّعِیفُ وَ قَدْ تَعَالَیتَ یا إِلَـهِی عَنْ ذَلِكَ عُلُوّاً كَبِیراً». (۳)
ای خدای من! دانستم که در فرمانت ستم نیست و در عقوبتت شتاب نمی‌کنی، چرا که کسی درعقوبت، شتاب می‌کند که نگران از دست دادن فرصت باشد و ناتوان به ستم نیاز دارد. در حالی که ای خدای من تو از این امور، بزرگتر و بلند مرتبه‌تری.
در این حدیث، ضعف و ناتوانی به عنوان ریشه و منشأ ظلم دانسته شده است و روشن
___________________
(۱) همان، حکمت ۳۴۴۳.
(۲) .رک: حلی، کشف المراد، ص۳۰۵؛ حلی، باب حادی عشر، ص۲۸.
(۳) تهذیب الاحکام، ج۳، ص۸۸؛ من لایحضره الفقیه، ج۱ ص۴۹۱.
