۳.۳. توحید افعالی
خداوند در افعال خویش نیز بی‌نظیر و بیمانند است و هیچ یک از افعال او را نمی توان با بندگانش مقایسه و تشبیه کرد. توحید افعالی شامل دو جهت اساسی است: از یک طرف، خداوند در انجام افعال خود نیازی به کمک و پشتیبانی دیگران ندارد. چنان که در قرآن کریم در سرزنش مشرکانی که غیر خدا را می‌خوانند آمده است:
﴿وَ ما لَهُ مِنْهُمْ مِنْ ظَهِیر﴾. (۱)
خداوند از میان معبود‌های مشرکان، یاور و معینی ندارد.
چون هیچ موردی فرض نمی‌شود كه خدا خودش به تنهایی از اداره آن عاجز بماند، و از دیگران كمك و یاری بخواهد. امیرالمؤمنین عليه‌السلام در این خصوص می‌فرمایند:
«ابْتَدَعَ الْأَشْیاءَ بِغَیرِ تَفَكُّرٍ وَ لَا مُعِینٍ وَ لَا ظَهِیرٍ وَ لَا وَزِیر». (۲)
آفرینش موجودات را بدون تفکر و کمک و پشتیبان و وزیر، آغاز نمود.
و از طرف دیگر، همه موجودات جهان در تمامی افعال و آثار خود نیازمند امداد الهی هستند و بدون کمک او، هیچ قدرتی به طور مستقل توانائی هیچ کاری را ندارد. بنابراین همان گونه که موجودات در اصل وجود خود وابسته به ذات او هستند، در عمل و کار خود نیز بدو نیازمندند. خداوند متعال می‌فرماید:
﴿قُلِ اللهُ خالِقُ كُلِّ شَی‌ءٍ وَ هُوَ الْواحِدُ الْقَهَّار﴾. (۳)
بگو خدا خالق همه چیز است و او است یكتا و پیروز.
بنابراین،هرچند انسان در انجام کارهای خود مختار و آزاد است، ولی نیرو و توان و اراده او در انجام کارهایش از جانب خداوند متعال است. (۴)
___________________
(۱) سبأ / ۲۲.
(۲) مسعودی، اثبات الوصیة، ص۱۲۷.
(۳) رعد / ۱۶.
(۴) عیون أخبار الرضا عليه‌السلام ، ج۲، ص۱۲۵.
