از حالات انسان در هنگام مرگ سخن گفته شد. در این درس با وضعیّت انسان در میانه مرگ تا قیامت آشنا می‌گردیم که آن را عالم برزخ نام نهاده‌اند. ابعاد زمانی و مکانی برزخ و رخدادهای پیش روی انسان، مباحث اصلی در این درس را تشکیل می‌دهند.
برزخ در لغت به واسطه و حائل بین دو چیز می‌گویند. (۱) اما در اصطلاح کلامی فاصله بین مرگ تا شروع قیامت را برزخ می‌نامند (۲) و از حوادثی که در این مدّت اتفاق می‌افتد با عنوان احوال عالم برزخ یاد می‌شود. بنابراین روح انسان پس از مرگ در عالمی به نام برزخ تا شروع قیامت به سر خواهد برد و حیات خویش را در چنین فضایی ادامه خواهد داد. بنابراین برزخ هم به زمان خاص و هم به مکان خاصی که انسانها در فاصله مرگ تا قیامت در آن بسر می‌برند، گفته می‌شود.
از آن جا که دلایل و شواهد بسیاری بر بقای روح بعد از مرگ وجود دارد و بدیهی است که قیامت هنوز تحقق نیافته و در آینده با شرایطی خاص برپا می‌شود و در آنجاست که سرنوشت نهایی انسانها مشخص می‌گردد، بنابراین برای ارواح بعد از مرگ تا قیامت باید عالمی وجود داشته باشد که در آن به حیات خود ادامه دهند.
۱. برزخ در قرآن و احادیث
قرآن کریم علاوه بر اینکه وجود عالم برزخ را اثبات می‌کند، به برزخ مؤمنین و کفّار نیز اشاره می‌کند. خداوند کسانی را که در راه خدا کشته می‌شوند زنده و بهره‌مند از نعمت‌های الهی
___________________
(۱) مفردات راغب، ص ۱۱۸؛ قاموس قرآن، ج۱، ص۱۸۱.
(۲) دغیم، موسوعة مصطلحات علم الكلام الإسلامی، ج ۱، ص ۲۸۰.
