شرایط واجب شده است، در صورتی که انسان میتواند علاوه بر ماه مبارک، در ماههای دیگر نیز روزه مستحبی بگیرد. این حقیقت نشان میدهد که «وُسع» کمتر از طاقت انسان است و واجبات شرعی، در حدّی پائینتر از طاقت انسان تشریع شده است.
۵. دلائل عدل الهی
همان گونه که بیان شد، در قرآن و احادیث، ظلم از خداوند نفی شده و افعال او با صفت عدل توصیف شده است. در قرآن کریم آمده است:
﴿و تَـمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّكَ صِدقاً وَ عَدلاً﴾. (۱)
کلام پروردگارت [اراده پروردگارت] با صدق و عدل سرانجام گرفته است.
بنابراین، از نظر منابع وحیانی روشن است که یکی از صفات مهم خداوند، عدل میباشد. آنچه در این جا مورد نظر است، اقامه دلایل عقلی برای اثبات عدل الهی است.
۱ .۵. دلیل كمال اخلاقی
این دلیل بر دو مقدّمه استوار است: مقدّمه اول این است که بر اساس حكم عقل، ظلم امری زشت و بد است و عدالتورزی کاری نیکو و خوب به شمار میآید. اگر به عقل و وجدان خویش مراجعه کنیم، در مییابیم که ظلم و ناسپاسی حتّی با کنار گذاشتن شریعت هم ناپسند است، و عدل و سپاس نیکوست. از این روست که وقتی با ظالمی روبرو میشویم، او را مذمّت میكنیم و شایسته کیفر میدانیم.
امیر المؤمنین عليهالسلام درباره زشتی ظلم میفرمایند:
«اَلظُّلمُ أُمُّ الرَّذائِلِ». (۲)
ریشه همه رذیلتها، ستم کردن است.
___________________
(۱) انعام / ۱۱۵.
(۲) غرر الحکم، حکمت ۸۰۴.