نیست. هشام بن حکم نقل میکند که یک فرد زندیق نزد امام صادق عليهالسلام آمد و یکی از سخنان آن حضرت به وی این بود:
«اگر خداوند یکتا نباشد و دو خدا وجود داشته باشند، خارج از این چند حالت نیست. یا این که هر دو قوی باشند، یا این که هر دو ضعیف باشند و یا این که یکی قوی بوده و دیگری ضعیف باشد. حال اگر هر دو قوی باشند میبایست یکی از آنها دیگری را دفع کند تا در ادارۀ جهان هستی تنها باشد، زیرا قدرت خدا باید فوق همه قدرتها باشد تا از خدا بودن خارج نگردد. امّا اگر یکی قوی و دیگری ضعیف باشد پس آن که قوی است خدا میباشد. و اگر هر دو ضعیف باشند پس هیچکدام خدا نیستند، چون که ضعف داشتن خدا معنایی ندارد. بر این اساس ثابت میشود که خداوند یکی است و هیچ چیز با قدرت او نمیتواند برابری كند» . (۱)
۲. هماهنگی در هستی
یکی دیگر از دلایل عقلی توحید که در آیات و روایات نیز به آن اشاره شده، هماهنگی در آفرینش جهان است. خداوند در قرآن کریم در این باره میفرماید:
﴿لَوْ كانَ فیهِما آلِـهَةٌ إِلَّا الله لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ الله رَبِّ الْعَرْشِ عَـمَّا یصِفُونَ﴾. (۲)
اگر در آن دو [آسمان و زمین] خدایانی جز الله بود، هر دو از میان میرفتند، الله که مالک عرش است از هر توصیفی که میکنند منزّه است.
موجودات جهان از هم گسسته و مستقل نیستند، بلكه همبستگی و تأثیر و تأثر بر سراسر هستی حكمفرماست. درک این مطلب هم چندان دشوار نیست و هر كسی به اندازه معلومات خود میتواند ارتباط و پیوستگی شگفت انگیر پدیدههای پیرامون خود را تشخیص دهد.
فرض كنید ما انسانها آفریده شدهایم و خدایی ما را خلق كرده که غیر از خدای زمین و
___________________
(۱) کافی، ج۱، ص ۸۰؛ توحید صدوق،ص۲۴۳؛ احتجاج، ج۲، ص۳۳۳.
(۲) انبیاء / ۲۲.