انسان در انجام اوامر الهی حقّی بر خداوند ندارد. اما با توجه به وعده خداوند در مورد پاداش نیکوکاران، عدل در جزا به این معناست که به این وعده عمل نماید و پاداشی را که قول داده است عطا نماید.
امّا در خصوص کیفر نافرمانی، خداوند اگر بخواهد، به فضل و کرمش رفتار می‌کند، که در این صورت بنده گنهکارش را مورد عفو و بخشش قرار می‌دهد و در صورتی که بخواهد به عدلش رفتار کند او را به کیفری متناسب با گناهش عقوبت خواهد کرد؛ زیرا عقوبت گنهکار با کیفری بیش از گناه، ظلم است و ساحت خداوند متعال از ارتکاب ظلم و ستم به بندگانش مبرّاست. در این باره خداوند متعال می‌فرماید:
﴿مَنْ جاءَ بِالْـحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِـها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیئَةِ فَلا یُجْزىٰ إِلَّا مِثْلَها وَ هُمْ لا یُظْلَمُون﴾. (۱)
هر کس کار نیکو انجام دهد ده برابر پاداش می‌گیرد و هر کس کار زشت انجام دهد به همان اندازه کیفر می‌بیند و آنان مورد ستم واقع نمی‌شوند.
۲ .۴. عدل در تشریع
عدل در تشریع بدین معنی است که خداوند در احکام شرعی نیز به کاری که فراتر از طاقت انسان باشد امر نمی‌کند؛ زیرا «تکلیف بما لا یطاق» ظلم و خلاف عدل و حکمت خداوند متعال است. در این باره خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
﴿لا یُكَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا﴾. (۲)
خداوند کسی را بیش از توانش تکلیف نمی‌کند.
البتّه در روایتی از معصوم عليه‌السلام آمده است که مراد از تکلیف در این آیه واجبات است (۳) و مستحبات را شامل نمی‌شود. مثلاً در حکم روزه، تنها روزه ماه مبارک رمضان بر افراد واجد
___________________
(۱) انعام / ۱۶۰.
(۲) بقره / ۲۸۶.
(۳) تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۶۰.
