حنظله از امام صادق عليهالسلام نقل میکند، یکی از شواهد این مدّعاست. وقتی که وی میپرسد دو مسلمان در دعوایی که بین آنان رخ می دهد چه تکلیفی دارند، امام عليهالسلام پاسخ میدهند:
«باید بنگرند که چه کسی از شما حدیث ما را نقل میکند و در حلال و حرام ما مینگرد و احکام ما را می شناسد، پس به حکم او راضی باشند و من او را برشما حاکم قرار دادم. پس وقتی به حکم ما داوری کردند اگر از آنان پذیرفته نشود به منزله سبک شمردن حکم خدا و رد کردن حکم ماست و رد کننده حکم ما همانا رد کننده حکم خداست و این کار در حد شرک به خداوند است.» (۱)
در ادامه این روایت، علاوه بر مطالب بالا، امام عليهالسلام روش انتخاب این فقهاء و نحوه تقلید از آنان را نیز تشریح مینمایند که خود نشان دهنده تلاش ائمه طاهرین در هموار ساختن راه فقاهت و فرایند اجتهاد و تقلید می باشد.
بنابر این در ایام غیبت، به خصوص در دوران غیبت کبری، امام زمان عجلاللهتعالىفرجهالشريف نیابت عام خود را به این فقهاء و مراجع واگذار کردهاند. منظور از نیابت عام نیز این است که این افراد، مستقیماً از سوی خود امام زمان انتخاب نمیشوند بلکه بر اساس شرایط خاصی که خود امامان فرمودهاند، از میان فقهاء توسط متخصصان مشخص میگردند.
فقیه جامع الشرائط از نظر ائمه اطهار عليهمالسلام کسی است که علاوه بر سرآمد بودن در علوم اهل البیت عليهمالسلام و قدرت استنباط احکام از منابع دینی، دارای شرایط معنوی، اخلاقی و اجتماعی مناسب با چنین وظیفه مهمی نیز باشد. امام حسن عسکری عليهالسلام در این باره فرمود:
«فَأَمَّا مَنْ كَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ حَافِظاً لِدِينِهِ مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ مُطِيعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ يُقَلِّدُوه». (۲)
مردم باید در مسائل دینی خود از آن فقیهی پیروی نمایند که نگهدار خویش، نگهبان دینش، مخالف هوای نفسش و فرمان بردار مولایش باشد.
چنین فقهاء و مراجعی هستند که از ناحیه امام زمان عجلاللهتعالىفرجهالشريف، حجت بر مردم میباشند و
___________________
(۱) کافی، ج۱، ص۶۷؛ و ج۷، ص۴۱۲؛ تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۱۸.
(۲) احتجاج، ج۲، ص۴۵۸؛ تفسیر امام حسن عسکری عليهالسلام ، ص۳۰۰؛ وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۳۱.