خداوند دور گردید:
﴿قالَ فَاخْرُجْ مِنْها فَإِنَّكَ رَجيمٌ * وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلى يَوْمِ الدِّين﴾. (۱)
فرمود: از صف آنها [فرشتگان] بیرون رو، كه رانده‌شده‌اى (از درگاه ما!)، و لعنت (و دورى از رحمت حق) تا روز قیامت بر تو خواهد بود.
پس از این، شیطان دشمنى خویش را با حضرت آدم آشكار ساخت و از خدا خواست كه او را تا روز رستاخیز مهلت دهد، تا به گمراه ساختن آدم و فرزندان او كمر بندد. خداوند نیز، بر اساس حكمت خویش، شیطان را تا زمانى معین ـ كه البته براى ما معلوم نیست ـ مهلت داد:
﴿قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنى إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ * قالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْـمُنْظَرينَ * إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْـمَعْلُومِ﴾. (۲)
گفت: پروردگارا! مرا تا روز رستاخیز مهلت ده (و زنده بگذار!)، فرمود: تو از مهلت یافتگانى! (امّا نه تا روز رستاخیز، بلكه) تا روز وقت معینى.
بدیهى است كه مهلت دادن شیطان و توانا ساختن او بر اغواى آدمیان، بخشى از سنّت الهى مبنى بر آزمایش آدمیان است. درسوره سبأ اشاره‌اى به فلسفه وجودى شیطان شده است:
﴿وَ ما كانَ لَهُ عَلَيْهِمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يُؤْمِنُ بِالْآخِرَةِ مِـمَّنْ هُوَ مِنْها فى شَكٍّ﴾. (۳)
او سلطه بر آنان نداشت جز براى اینكه مؤمنان به آخرت را از آنها كه در شک هستند باز شناسیم؛
___________________
(۱) حجر / آیه ۳۴ – ۳۵؛ و نیز رک: ص /۷۷-۷۹.
(۲) حجر / ۳۶ – ۳۸؛ ص / ۷۹-۸۱.
(۳) سبأ / ۲۱.
