بخوان به نام پروردگارت كه تو را آفرید، انسان را از ... آفرید، بخوان كه پروردگار كریمت همان است كه انسان را با قلم آموخت.
آری، مكتب اسلام دانش‌وری را جایگاهی والا بخشید، چنان كه به قلم و نگارش قسم یاد می‌كند و دانشمندان و دانش‌پژوهان را در ردیف مجاهدان می‌نشاند و قلم آنان را بر خون شهیدان برتری می‌دهد.
﴿ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ﴾. (۱)
امام صادق عليه‌السلام می‌فرمایند:
«إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ جَمَعَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ وَوُضِعَتِ الْـمَوَازِينُ فَتُوزَنُ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ مِدَادِ الْعُلَمَاءِ فَيَرْجَحُ مِدَادُ الْعُلَمَاءِ عَلَى دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ». (۲)
«روز قیامت خداوند همه مردم را در یك بیابان هموار جمع می‌كند و ترازوهای عدل و داد را می‌گذارد، در این هنگام خون شهیدان را با مداد علما هم وزن می‌كنند و مداد علماء بر خون شهیدان سنگینی می‌كند».
بر اساس همین بینش و برنامه بود كه جامعه جاهلی در زمان اندكی به چنان منزلت علمی دست یافت كه نه تنها سرآمد فرهنگ‌های بشری گردید، بلكه دیری نگذشت كه دیگران را نیازمند و دنباله‌روی خود ساخت.
نكته جالب در این خصوص آن است كه دانش‌پروری در اسلام بر یادگیری صرف استوار نیست، بلكه بر پایه خردورزی، آزاداندیشی و نقد منصفانه بنا شده است. البتّه این بحث خود نیازمند بحث مستقل و مفصّلی است.
___________________
(۱) قلم / ۱.
(۲) من لا يحضره الفقيه، ج۴، ص۳۹۹؛ روضة الواعظین، ج۱، ص۹.
