یافت. هر اندازه تعداد و موقعیت افراد یا جوامعی که از عمل انسان رنگ می‌گیرند، بیشتر و بالاتر باشد، این تأثیرات، پیچیده‌تر شده و به صورت فزاینده‌ای گسترش می-یابد.
به غیر از عنصر مکان، عنصر زمان نیز در بررسی آثار افعال بشر، اهمیت فوق العاده‌ای دارد. تأثیر یک اقدام در نسل‌های آینده، غیر قابل انکار است. میزان اطلاعات و آگاهی بشر نسبت به آثار افعالش در نوع تأثیر، حوزه تأثیر، شدّت تأثیر و دامنه زمانی تأثیر، بسیار ناقص و آمیخته با اشتباه می‌باشد و در بعضی از موارد -نظیر تاثیرات روحی و روانی- کاملاً با پرده‌ای از ابهام و جهل روبرو است.
بشر با تمام تجارب و اندوخته دانشمندانش، از تشخیص مصلحت و مفسده افعال بشر در تمام حوزه‌ها و ابعادِ بیان شده، عاجز می‌باشد. تنها، دستگاه ربوبی است که می‌تواند مصالح و مفاسد را تشخیص دهد و بر اساس آن، اوامر و نواهی مناسب سعادت بشر را به صورت قوانین و مقررات فردی و اجتماعی وضع و ابلاغ نماید.
امام محمد باقر عليه‌السلام در پاسخ به این سؤال که چرا خداوند، شراب، مردار، خون و گوشت خوک را حرام نموده است، می‌فرمایند:
«إِنَّ اللهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْـخَلْقَ، فَعَلِمَ مَا تَقُومُ بِهِ أَبْد‌ا‌نُهُمْ وَ مَا یُصْلِحُهُمْ، فَأَحَلَّهُ لَـهُمْ وَأَبَاحَهُ لَـهُمْ، وَعَلِمَ مَا یَضُرُّهُمْ فَنَهَاهُمْ عَنْه». (۱)
خداوند متعال انسانها را آفرید و نسبت به چیزهایی که بدن ایشان با آنها قوام می-یابد و به صلاح ایشان است، آگاهی داشت و لذا آن را برای ایشان حلال و مباح نمود. همچنین به چیزهایی که برای ایشان ضرر دارد، آگاهی داشت و لذا ایشان را از آن موارد نهی فرمود.
حضرت رضا عليه‌السلام نیز در همین راستا چنین می‌فرمایند:
___________________
(۱) من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۴۵؛ کافی، ج۶، ص۲۴۲.
