۱. عدم توانایی عقل بر تشخیص ابعاد و دامنه تأثیر گناه: هر گناهی که انسان انجام می‌دهد مانند سنگی که در آب انداخته شود، موجی از تأثیر و تأثّر ایجاد می‌کند. ابعاد و دامنه این موج به میزان کوچکی و بزرگی گناه بستگی دارد. درک همه ابعاد و دامنه تأثیرگذاری آثار گناه بر شخص گنهکار و دیگرانی که ناخواسته گرفتار آسیب‌های جبران‌ناپذیر ناشی از آن می‌شوند، از حدود توانایی عقل انسان خارج است.
تخلّفات رانندگی مثال مناسبی برای مطلب بالاست. راننده‌ای که از قوانین راهنمایی و رانندگی سرپیچی می‌کند، فقط به خود آسیب نمی‌زند، بلکه دیگران را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. عمق و میزان خسارت‌ها و تلفاتی که ممکن است در اثر تخلّف، روی دهد نیز مشخّص نیست. گاه خانواده بی‌گناهی از بین می‌روند و برای همیشه چندین خانواده از بستگان و آشنایان آنان داغدار می‌شوند و چه بسیار مسایل و مشکلات غیر قابل حلّی پیش می‌آید که ممکن است حتّی تا نسل‌های بعدی گریبان‌گیر آنان شود.
در مورد گناه و نافرمانی از دستورات خداوند متعال نیز مطلب به همین صورت است. ممکن است گناهی که به ظاهر اندک و محدود به نظر می‌رسد، در حقیقت آثار و عواقبی دردناک و دامنه‌دار داشته باشد که عقل نتواند عمق این دوام و تلخ کامی را بیابد. امّا خدای مهربان که با علم فراگیر خود بر همه امور آگاه است، به بندگان خود هشدار می‌دهد و آنان را از عواقب این گونه گناهان برحذر می‌دارد.
امام سجّاد عليه‌السلام در این خصوص خطاب به خداوند عرضه می‌دارد:
«إِنِّی لَأَعْلَمُ أَنَّ وَاحِداً مِنْ ذُنُوبِی یُوجِبُ لِی أَلِیمَ عَذَابِكَ وَ یَحِلُّ بِی شَدِیدُ عِقَابِك». (۱)
همانا من می‌دانم که یک گناه از گناهانم موجب عذاب دردناک تو برایم می‌شود و عقاب سخت تو را بر من وارد می‌کند.
بنابراین بعید نیست که یک عملكرد کوچک گاه همیشه و برای گروه‌های فراوانی آثار جبران‌ناپذیر داشته باشد و همه امکانات و ظرفیت‌های دیگری را نابود سازد.
___________________
(۱) صحيفه سجاديه، دعای ۲۱.
