این حکمت ها به عنوان نمونه ذکر می گردد:
۱. ناگواری‌هایی که به خود انسان برمی‌گردد
بسیاری از ناگواری‌ها نتیجه اعمال خود انسان‌هاست. این مشکلات در واقع، بخشی از مجازات گناهان ماست که در دنیا رخ می‌دهد و بقیه مجازات برای آخرت باقی می‌ماند. قرآن کریم در باره این ناگواری‌ها می‌گوید:
﴿ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَیدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُون﴾. (۱)
فساد در خشکی و دریا به دلیل کارهائی که مردم انجام داده‌اند آشکار شده است؛ به خاطر این که خدا می‌خواهد نتیجۀ بعضی از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید باز گردند.
بنابراین بسیاری از ناگواری‌ها همچون قحطی، سیل و زلزله می تواند به خاطر گناهانی باشد که انسانها انجام می‌دهند و در این موارد ظلمی از سوی پروردگار صورت نگرفته است، زیرا اقتضای عدل الهی این است که مجرمان مجازات شوند. همان گونه که در ادامه آیه بالا آمده است، همین مجازات در دنیا غیر از این که منطبق بر عدالت است، حکمت دیگری نیز دارد و آن بازگشت و توبه گناهکاران است.
۲. ناگواری هایی که به انسان بر نمی‌گردد
پاره‌ای از گرفتاری‌هائی که به انسان می‌رسد، ریشه در اعمال و رفتار خود او ندارد. برای مثال، اگر به زندگی پیامبران و اولیاء الهی بنگریم، در می‌یابیم که آنان بیش از دیگران گرفتار سختی‌ها و ناملایمات بوده‌اند. امّا با توجّه به معصوم بودن این گروه، پس حکمت این ناگواری‌ها نمی‌تواند کیفر گناهان باشد. از این رو، این پرسش مطرح می‌شود که حکمت این امور چیست؟
در احادیث، یکی از حکمت ها را تکامل و رسیدن به درجات بالاتر ذکر کرده اند.
___________________
(۱) روم / ۳۱.
