از یاد خدا غافل مى‌كند. (۱) او در بین مردم تفرقه می‌افكند و با ایجاد اختلاف، فساد به راه اندازد:
﴿إِنَّما يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِى الْـخَمْرِ وَ الْـمَيْسِرْ﴾. (۲)
شیطان مى‌خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و كینه ایجاد كند.
از این آیات به خوبی استفاده می شود که این حرکات شیطانی به صورت مستمر ادامه دارد و شیطان همواره در کمین فریب انسان است و از هر فرصتی برای اجرای برنامه خویش استفاده می کند. خلاصه آنكه شیطان بزرگترین برانگیزاننده بیرونى انسان به سوى كارهاى زشت و ناپسند است. (۳)
نكته مهمى كه نباید از نظر دور داشت، آن است كه هیچ یک از روشهاى اغواگرى و فریبكارى شیطان به گونه‌اى نیست كه به سلب اختیار آدمى بیانجامد بلكه در نهایت این خود انسان است كه ولایت شیطان را بر خویش مى پذیرد و طوق پیروى او را بر گردن مى اندازد و دعوت او را لبیک مى‌گوید. قرآن در تصویر صحنه‌اى از رستاخیز، خطاب شیطان به دوزخیان را چنین گزارش می‌كند:
﴿وَ ما كانَ لِـىَ عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لى فَلا تَلُومُونى وَ لُومُوا أَنْفُسَكُم﴾. (۴)
من بر شما تسلّطى نداشتم، جز اینكه دعوتتان كردم و شما دعوت مرا پذیرفتید! بنا بر این، مرا سرزنش نكنید و خود را سرزنش كنید.
بنابراین، وجود شیطان و اغواگرى او منافاتى با اختیار آدمى و مسؤولیتهاى او در برابر اعمال خویش ندارد.
___________________
(۱) انعام / ۶۸.
(۲) مائده / ۹۱.
(۳) نور / ۲۰؛ بقره / ۲۶۸.
(۴) ابراهیم / ۲۲.
