آزادند. از یک سو، کسانى یافت مى‌شوند که تمام عمر خود را صرف عبادت خدا و خدمت به بندگان او مى‌کنند و از دیگر سو، تبهکارانى دیده مى‌شوند که براى رسیدن به هوسهاى شیطانى خودشان، بدترین ستمها و زشت‌ترین گناهان را مرتکب مى‌گردند.
اما مى‌بینیم که در این جهان، نیکوکاران و تبهکاران، به پاداش و کیفرى که در خورِ اعمالشان باشد نمى‌رسند و چه بسا تبهکارانى که از نعمتهاى بیشترى برخوردار می‌شوند. اساساً زندگى دنیا ظرفیت پاداش و کیفر بسیارى از کارها را ندارد، مثلاً کسى که هزاران شخص بى‌گناه را به قتل رسانده است نمى‌توان او را جز یکبار، قصاص کرد و سایر جنایاتش بى‌کیفر مى‌ماند، در صورتى که عدل الهى اقتضا می‌کند که هر کس کوچکترین کار خوب یا بدى انجام دهد به نتیجه آن برسد.
پس باید جهان دیگرى باشد که سراى پاداش و کیفر و ظهور نتایج اعمال باشد و هر فردى به آنچه شایسته آن است نایل گردد. (۱)
خداوند متعال بندگان خود را به این نکته توجه می‌دهد که آسمان و زمین بر اساس حق و عدالت آفریده شده‌اند و لذا هر کسی سرانجام پاداش یا کیفر اعمال خود را خواهد دید و به او ستم نخواهد شد. (۲) آن گاه به این واقعیت نیز اشاره می‌کند که این دنیا ظرفیت جزا و پاداش اعمال بندگان، آن گونه که سزاوارشان است، ندارد.
﴿وَ لَوْ يُؤاخِذُ اللهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِمْ ما تَرَكَ عَلَيْها مِنْ دَابَّةٍ﴾ (۳)
و اگر خداوند مردم را بخاطر ظلمشان مجازات مى‌کرد، جنبنده‌اى را بر پشت زمین باقى نمى‌گذارد.
بر این اساس، اگر خداوند بخواهد مردم را در همین دنیا به سزای اعمال زشتشان برساند، دیگر ادامۀ حیات باقی نمی‌ماند و نظام این عالم به هم می‌خورد. از این رو، خداوند این کار را تا روز جزا به
___________________
(۱) آموزش عقائد، ص۳۶۶.
(۲) جاثیه / ۲۲.
(۳) نحل / ۶۱.
