اهل البیت، تسلیم بودن در برابر فرامین آنان و نصرت نمودن آنان در برابر دشمنان و نیز ابراز دوستی و محبّت نسبت به آنان است.
تبرّی نیز به معنای بیزاری جستن از دشمنان خدا و رسول و اهل بیت وی می‌باشد. البته تولی بدون تبرّی امکان‌پذیر نیست؛ چرا که نمی‌توان به کسی ابراز محبت کرد و نسبت به دشمنان او بیزاری نجست؛ از این رو، دوستی با دشمنان اهل‌بیت در حقیقت همان دشمنی با اهل‌بیت است (۱) و دوستی و دشمنی آنان با هم جمع نمی‌شوند. امام صادق عليه‌السلام در همین خصوص فرمود:
«دوست ما و دشمن ما برابر نیستند. و هرگز (دوستی ما و دشمنی با ما) در قلب یک انسان جمع نمی شوند. خداوند برای یک انسان دو قلب قرار نداده است (۲) که با یکی دوست بدارد و با دیگری دشمن بدارد.» (۳)
تولّی و تبرّی از مهمترین جلوه‌های ایمان است. ایمان سه رکن دارد: معرفت به قلب، اقرار به زبان و عمل به جوارح. (۴) تولّی و تبرّی نیز مانند ایمان دارای سه مرتبه قلبی، زبانی و جوارحی است. چنان که امام رضا عليه‌السلام در حدیثی از قول رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، فرمود:
«چهار نفرند که من روز قیامت آنان را شفاعت خواهم کرد حتی اگر گناهان همه اهل زمین را مرتکب شده باشند: یاور اهل بیتم و برآورده کننده نیازهایشان در شدائد و دوست دار آنان به قلب و زبان و دفاع کننده از آنان با دست.» (۵)
امام حسن عسکری عليه‌السلام نیز دشمنی قلبی و زبانی با دشمنان خدا را از مصادیق صبر در سختی‌ها دانسته‌اند. (۶)
البته تولّی دارای آثاری در دنیا و آخرت است. از مهمترین آثار دنیائی آن می‌توان دوری از
___________________
(۱) چنان که امام علی عليه‌السلام فرمود: «أَعْدَاؤُكَ عَدُوُّكَ وَ عَدُوُّ صَدِیقِكَ وَ صَدِیقُ عَدُوِّك». دشمنان تو عبارتند از: دشمنت و دشمن دوستت و دوست دشمنت (نهج البلاغة، حکمت ۲۹۵).
(۲) اشاره به آیه شریفه: ﴿ ما جَعَلَ اللهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ في جَوْفِه ﴾ (احزاب / ۴).
(۳) تأویل الآیات، ص ۴۳۹؛ ثقفی، الغارات، ج۲، ص۹۱۰؛ امالی مفید، ص۲۳۳.
(۴) عیون أخبار الرضا عليه‌السلام ، ج ۱، ص ۲۲۶؛ و نیز رک: کافی، ج۲، ص۲۷.
(۵) عیون أخبار الرضا عليه‌السلام ، ج ۱، ص ۲۵۹؛ کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، ص۲۹۹.
(۶) مستدرک الوسائل، ج ۵،ص ۳۴۰؛ تفسیر الإمام الحسن العسکری عليه‌السلام ، ص۵۹۴؛ بحارالانوار، ج۹۱، ص۶۲.
