«إِنَّ اللهَ خَلَقَ خَلْقَهُ جَمِیعاً مُسْلِمِینَ أَمَرَهُمْ وَ نَهَاهُمْ وَ الْكُفْرُ اسْمٌ یَلْحَقُ الْفِعْلَ حِینَ یَفْعَلُهُ الْعَبْدُ وَ لَمْ یَخْلُقِ اللهُ الْعَبْدَ حِینَ خَلَقَهُ كَافِراً إِنَّهُ إِنَّـمَا كَفَرَ مِنْ بَعْدِ أَنْ بَلَغَ وَقْتاً لَزِمَتْهُ الْـحُجَّةُ مِنَ الله فَعَرَضَ عَلَیهِ الْـحَقَّ فَجَحَدَهُ فَبِإِنْكَارِهِ الْـحَقَّ صَارَ كَافِراً». (۱)
خداوند همه انسانها را از ابتدا مسلمان آفریده و آنها را مورد امر و نهی قرار داده است و کفر نامی است که به فعل عبد در حین انجام آن ملحق می‌گردد و خداوند هنگام آفرینش عبد او را کافر نیافریده است. بعد از آن که حجت بر فردی تمام شد و حق بر او عرضه گردید و آن را انکار کرد به جهت انکار حق کافر می‌گردد.
بنابراین، اگر انسانی با اختیار خود راه انکار حق و نافرمانی را پیش گیرد، خودش باید پاسخگوی عواقب آن باشد و اگر مورد مؤاخذه قرار گیرد با عدل الهی سازگار است.
به دنبال بحث گذشته، این پرسش بنیادین مطرح می‌شود که: درست است آفرینش کافران ظلم نیست، زیرا خودشان خواسته‌اند که کافر شوند، امّا حکمت آفرینش کسانی که خداوند می‌داند به خواست و اراده خودشان کافر می‌شوند، چیست؟ آیا بهتر نبود این گروه از همان ابتدا خلق نمی‌شدند تا چنین سرنوشتی داشته باشند؟
در پاسخ می‌توان گفت:چون در جای خود، حکمت خدا اثبات شده است و به صورت کلی می‌دانیم که همه افعال الهی از روی حکمت است، لذا حتّی اگر در موردی خاص، حکمت آن را ندانیم، مشکلی ایجاد نمی‌کند. امّا در عین حال می‌توان به برخی حکمت‌ها به شرح زیر اشاره کرد:
۱. دنیا صحنه ابتلا و آزمایش بندگان است و تلاش آدمیان در این جهان است که سرنوشت آنان را تعیین می‌کند. کافران نیز بر اثر همین آزمایش‌هاست که به کفر می‌گرایند و اگر این صحنه را پشت سر نگذرانند ای بسا این سؤال مطرح شود که چرا بدون فراهم آوردن زمینه‌های لازم پیشاپیش درباره آنها حکم شده است. بنابراین خداوند به علم
___________________
(۱) احتجاج، ج۲، ص۳۴۱، بحار الانوار، ج۵، ص۱۹.
