۲. او می خواست به این وسیله یک نوع سرگرمی برای مردم در برابر مشکلات اجتماعی وخفقان سیاسی درست کند.
۳. هدف او جلب افکار اندیشمندان ومتفکران جامعه اسلامی به سوی خود ودر نتیجه تقویت پایه های حکومت بود.
۴. او می خواست از این طریق دکانی در برابر مکتب علمی اهل بیت پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله که در میدان علم ودانش در اوج شهرت بودند ، باز کند وبدینوسیله مشتریان آن مکتب را کم کند واز فروغ آن بکاهد.
۵. او می خواست ثابت کند که دستگاه خلافت بنی عباس شایستگی حکومت بر کشورهایی همچون ایران ، روم ومصر را دارد.
البته منافاتی در میان این احتمالات پنج گانه نیست وممکن است همه آن ها مورد توجه مأمون بوده ، ولی علت هرچه باشد ، در این مسئله شک نیست که او در ترجمه کتاب های یونانی کوشش بسیار نمود ، وپول زیادی در این راه صرف کرد ، به طوری که می گویند گاه در مقابل وزن کتاب ها طلا می داد ، وبه قدری به ترجمه کتاب ها توجه داشت که روی هر کتابی که به نام او ترجمه می شد علامتی می گذاشت ومردم را به خواندن وفرا گرفتن آن علوم تشویق می کرد ، با حکما خلوت می نمود واز معاشرت آن ها اظهار خشنودی می کرد (۱) وبه این ترتیب نشر علوم ودانش های دیگران ، در کنار دانش های اسلامی ، مسئله مطلوب روز شد ، حتی اشراف واعیان دولت که معمولاً شامه تیز وحساسی در این گونه امور دارند ، خط مأمون را تعقیب کردند ، ارباب علم وفلسفه ، منطق را گرامی داشتند ودر نتیجه ، مترجمین بسیاری از عراق ، شام ، ایران به بغداد آمدند. (۲)
«جرجی زیدان» مورخ مشهور مسیحی دراین زمینه می نویسد :
__________________
۱ ـ جرجی زیدان ، تاریخ تمدن اسلام ، ترجمه علی جواهر کلام ، ج ۳ ، ص ۲۱۶.
۲ ـ مجموعه آثار دومین کنگره جهانی حضرت رضا عليه‌السلام ، ۱۳۶۶ ه. ش ، مقاله آیت الله ناصرمکارم شیرازی ، ج ۱ ، ص ۴۲۸ ۴۳۲ با اندکی تلخیص وتغییر در عبارات.
