دست ، ۷. حق پا ، ۸. حق شکم ، ۹. حق عورت ، ۱۰. حق نماز ، ۱۱. حق حج ، ۱۲. حق روزه ، ۱۳. حق صدقه ، ۱۴. حق قربانی ، ۱۵. حق سلطان ، ۱۶. حق معلم ، ۱۷. حق مالک برده ، ۱۸. حق رعیت ، ۱۹. حق شاگردان ، ۲۰. حق زن ، ۲۱. حق برده ، ۲۲. حق مادر ، ۲۳. حق پدر ، ۲۴. حق فرزند ، ۲۵. حق برادر ، ۲۶. حق آزاد کننده برده ، ۲۷. حق بنده آزاد شده ، ۲۸. حق نیکوکار ، ۲۹. حق مؤذن ، ۳۰. حق پیشنماز ، ۳۱. حق همنشین ، ۳۲. حق همسایه ، ۳۳. حق رفیق ، ۳۴. حق شریک ، ۳۵. حق مال ، ۳۶. حق طلبکار ، ۳۷. حق معاشر ، ۳۸. حق خصم بر انسان ۳۹. حق انسان بر خصم ، ۴۰. حق مشورت کننده ، ۴۱. حق رایزن ۴۲. حق نصیحت خواه ، ۴۳. حق نصیحت گو ، ۴۴. حق بزرگ ، ۴۵. حق کوچک ، ۴۶. حق سائل نیازمند ، ۴۷. حق مسئول ، ۴۸. حق شاد کننده انسان ، ۴۹. حق بد کننده ، ۵۰. حق هم کیشان ، ۵۱. حق اهل ذمّه.

۶. دستگیری از درماندگان

یکی از ابعاد درخشان زندگانی امام چهارم ، خدمات اجتماعی آن حضرت درآن عصر تاریک است. این خدمات ، چه در ایام بحرانی وپرآشوب مدینه مانند روزهای «فاجعه حرّه» وچه در مواقع آرامش که نیازمندان وتهی دستان در انتظار دست نوازش گری بودند که با لطف وکرم به سوی آنان دراز شود ، هم چنان تا آخر عمر آن حضرت ادامه داشت. تاریخ ، نمونه های برجسته ای از این گونه خدمات آن امام را بازگو می کند :

امام چهارم هزینه زندگی صد خانواده تهی دست مدینه را عهده دار بود. (۱)

گروهی از اهل مدینه ، از غذایی که شبانه به دستشان می رسید ، گذران

__________________

۱ ـ ابونعیم اصفهانی ، حلیه الأولیاء ، ج ۳ ، ص ۱۳۶ ؛ سبط ابن جوزی ، تذکره الخواص ، ص ۳۲۷ ؛ علی بن عیسی الأربلی ، کشف الغمّه ، ج ۲ ، ص ۲۸۹ ؛ شبلنجی ، نورالأبصار فی مناقب آل بیت النبی المختار ، ص ۱۴۰ ؛ مجلسی ، بحارالأنوار ، ج ۴۶ ، ص ۸۸ ؛ ابن شهرآشوب ، مناقب آل ابی طالب ، تصحیح وتعلیق : سیدهاشم رسولی محلاتی ، ج ۴ ، ص ۱۵۴ ؛ ابن سعد ، الطبقات الکبری ، ج ۵ ، ص ۲۲۲ ؛ شیخ محمد الصبان ، اسعاف الراغبین (درحاشیه نور الأبصار) ص ۲۱۹ ؛ شیخ عبدالله الشبراوی الشافعی ، الأتحاف بحب الإشراف ، ص ۱۳۶.

۷۵۸۱