آیا قیام زید با موافقت امام صادق عليهالسلام بود؟
درباره زید واین که آیا او مدعی امامت بوده یا امامت حضرت باقر عليهالسلام وحضرت صادق عليهالسلام را قبول داشته ، روایات متضادی از ائمّه عليهمالسلام نقل شده است که طی بعضی از آن ها وی مورد نکوهش قرار گرفته ودر بعضی دیگر از او تمجید شده است.
اکثر دانشمندان ومحققان ما ، در علم رجال وحدیث ، اعمّ از قدما ومعاصرین ، روایات حاکی از نکوهش او را از نظر سند مردود دانسته وبه آن ها اعتماد نکرده اند. به عنوان نمونه مرحوم آیت الله العظمی خوئی قدسسره پس از نقد وبررسی روایاتی که در نکوهش زید نقل شده ، آن ها را از نظر سند ضعیف وغیر قابل اعتماد معرفی نموده می نویسد :
حاصل آن چه گفتیم این است که زید فردی بزرگوار ومورد ستایش بوده است وهیچ مدرکی که بر انحراف عقیدتی یا نکوهش او دلالت کند ، وجود ندارد. (۱)
مرحوم علامه مجلسی قدسسره نیز پس از نقل روایات مربوط به زید ، می نویسد : «بدان که اخبار ، در حالات زید مختلف ومتعارض است. لکن اخبار حاکی از جلالت ومدح وی واین که او ادعای نادرستی نداشت ، بیش تر است واکثر علمای شیعه به علوّ شأن زید نظر داده اند. بنابر این مناسب است که نسبت به او حسن ظن داشته واز نکوهش او خودداری کنیم ...» (۲). (۳)
اما در مورد قیام زید ، دلایل وشواهد فراوانی گواهی می دهند که قیام او با اجازه وموافقت حضرت صادق عليهالسلام بوده است. از جمله این شواهد ، گفتار امام رضا عليهالسلام در پاسخ مأمون است که امام طی آن فرمود :
__________________
۱ ـ معجم رجال الحدیث ، ج ۷ ، ص ۳۴۵ ۳۵۶.
۲ ـ بحار الأنوار ، ج ۴۶ ، ص ۲۰۵ ور.ک : شخصیّت وقیام زید بن علی ص ۵۱۴ ۵۲۷.
۳ ـ البته باید توجه داشت که تجلیل وتمجید علمای شیعه از زید ، هرگز به معنای تأیید فرقه ای که به نام او به وجود آمده ، نیست.