«اهل بصره از دادن خراج دارابگرد امتناع ورزیدند واین کار را به دستور معاویه انجام دادند». (۱)

بیداری وآگاهی مردم

مردمی که به سبب تحمل جنگ های متعدد ، از جنگ خسته وبیزار بودند وبه پیروی از رؤسای خود وتحت تأثیر تبلیغات ووعده های فریبنده عمّال معاویه ، دل به صلح وسازش بسته بودند ، لازم بود بیدار شوند ومتوجه گردند که به خاطر اظهار ضعف از تحمل عواقب جنگ وفریفتگی به وعده های معاویه وپیروی کورکورانه از رؤسای خود ، چه اشتباه بزرگی مرتکب شده اند؟! واین ممکن نبود مگر آن که به چشم خود آثار وعواقب شوم وخطرناک عمل خود را می دیدند.

به علاوه لازم بود مسلمانان عملاً با چهره اصلی حکومت اموی آشنا شده وبه فشارها ، محرومیت ها ، تعقیب های مداوم ، وخفقان هایی که حکومت اموی به عمل می آورد ، پی ببرند.

در حقیقت ، آن چه لازم بود امام حسن عليه‌السلام ویاران صمیمی او در آن برهه حساس از تاریخ انجام دهند ، این بود که این واقعیت ها را شفاف وبی پرده بر همگان مکشوف سازند ودر نتیجه عقول وافکار آن ها را برای درک وفهم این حقایق تلخ ، وقیام ومبارزه برضد آن ، آماده سازند.

بنابراین اگر امام مجتبی عليه‌السلام صلح کرد ، نه برای این بود که شانه از زیر بار مسئولیت خالی کند ، بلکه برای این بود که مبارزه را درسطح دیگری شروع کند.

__________________

۱ ـ الکامل فی التاریخ ، ج ۳ ، ص ۴۰۵. بلاذری نیز می نویسد : «معاویه به فرماندار خود در بصره دستور داد مردم را برضد حسن بن علی تحریک کند. او نیز این مأموریت را انجام داد ودر نتیجه تحریکات وی ، اهل بصره داد وفریاد به راه انداختند وگفتند : این مال ، متعلق به بیت المال است ، چرا آن را به دیگران بدهیم!» (انساب الأشراف ، تحقیق : شیخ محمد باقر محمودی ، ص ۴۷).

۷۵۸۱