۳. فعالیت های سرّی سیاسی به رغم تمامی کنترل ها ومراقبت های حکومت عباسی ؛
۴. حمایت وپشتیبانی مالی از شیعیان ، بهویژه یاران خاص خود ؛
۵. تقویت وتوجیه سیاسی رجال وعناصر مهم شیعه در برابر مشکلات ؛
۶. استفاده گسترده از آگاهی غیبی برای جلب منکران امامت ودلگرمی شیعیان ؛
۷. آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت فرزند خود امام دوازدهم.
اینک پیرامون هر کدام از این فعالیت ها ، جداگانه توضیح می دهیم :
۱. کوشش های علمی
گرچه امام عسکری به حکم شرائط نامساعد ومحدودیت بسیار شدیدی که حکومت عباسی برقرار کرده بود ، موفق به گسترش دانش دامنه دار خود در سطح کل جامعه نشد ، اما در عین حال ، با همان فشار وخفقان ، شاگردانی تربیت کرد که هرکدام به سهم خود در نشر وگسترش معارف اسلام ورفع شبهات دشمنان نقش مؤثری داشتند.
«شیخ طوسی رحمه‌الله» تعداد شاگران حضرت را متجاوز از صد نفر ثبت کرده است (۱) که در میان آنان چهره های روشن ، شخصیت های برجسته ومردان وارسته ای مانند : احمد بن اسحاق اشعری قمی ، ابوهاشم داود بن قاسم جعفری ، عبدالله بن جعفر حمیری ، ابوعمرو عثمان بن سعید عَمْری ، علی بن جعفر ومحمد بن حسن صفّار به چشم می خورند که شرح خدمات وکوشش های آنان در این کتاب نمی گنجد وزندگی نامه پرافتخار وآموزنده آنان را می توان در کتب رجال خواند.
علاوه بر تربیت این شاگردان ، گاهی چنان مشکلات وتنگناهایی برای مسلمانان پیش می آمد که جز حضرت عسکری کسی از عهده حل آن ها بر نمی آمد. امام در این گونه مواقع ، در پرتو علم امامت ، با یک تدبیر فوق العاده ،
__________________
۱ ـ رجال ، ط ۱ ، ص ۴۲۷ به بعد.
