نیمه جانی در بدن داشت ، در سردابی قرار دادند ودرب سرداب را با خشت وگچ مسدود کردند ومعتز به همان حالت زنده به گور شد! (۱)

۲. مهتدی

«مهتدی» ، دومین خلیفه معاصر امام یازدهم ، وچهاردهمین خلیفه عباسی بود که پس از قتل برادرش «معتز» در سال ۲۵۵ ه بر مسند خلافت تکیه زد.

مهتدی نیز بسان برادر ، استقلالی در کارها نداشت وپیوسته بازیچه دست ترکان دربار عباسی بود. مهتدی ، در قیاس با دیگر خلفای عباسی ، فردی معتدل بود واز نظر اخلاق ورفتار بی شباهت به «عمر بن عبدالعزیز» در میان خلفای بنی امیه نبود. او گاهی می گفت : در میان خلفای اموی حداقل یک فرد پاکدامن (عمر بن عبدالعزیز) وجود داشت ، برای ما بسیار شرم آور است که در میان خلفای عباسی کسی شبیه ومانند او نباشد ؛ از این رو او نیز همچون عمر بن عبدالعزیز تا حدودی به شکایات مردم رسیدگی می کرد ودر غذا ولباس وامور اقتصادی میانه روی را رعایت می نمود. او پس از رسیدن به خلافت ، دربار را از مظاهر تشریفات واشرافی گری پاکسازی وبساط میگساری را جمع کرد. مورخان در این زمینه داد سخن داده او را به این مناسبت ستوده اند. (۲)

البته به نظر می رسد که انگیزه مهتدی در این حرکت ، ملاحظات اجتماعی وسیاسی بوده است. او این معنا را درک می کرد که در جامعه اسلامی افرادی به مراتب از او بهتر وآگاه تر وشایسته تر وجود دارند وبا وجود چنین

__________________

۱ ـ ابن طقطقی ، همان کتاب ، ص ۲۴۳ ؛ ابن اثیر ، الکامل فی التاریخ ، ج ۷ ، ص ۱۹۵ ۱۹۶. کیفیت کشته شدن معتز به گونه های دیگر نیز نقل شده است ، ر.ک : سیوطی ، تاریخ الخلفاء ، ص ۳۶۰ ؛ مسعودی ، مروج الذهب ، ج ۴ ، ص ۹۷.

۲ ـ دکتر ابراهیم حسن ، تاریخ سیاسی اسلام ، ترجمه ابوالقاسم پاینده ، ج ۳ ، ص ۳۷۷ ؛ مسعودی ، مروج الذهب ، ج ۴ ، ص ۹۶ و ۱۰۳ ؛ ابن طقطقی ، الفخری ، ص ۲۴۶ ؛ ابن اثیر ، الکامل فی التاریخ ، ج ۷ ، ص ۲۳۳ و ۲۳۴ ؛ سیوطی ، تاریخ الخلفاء ، ص ۳۶۲.