البته همه اسرار غیبت بر ما روشن نیست ، ولی شاید نکته ای که گفتیم ، رمز اساسی غیبت باشد. در روایات ما ، در زمینه علل واسباب غیبت ، روی سه موضوع تکیه شده است :

الف. آزمایش مردم

چنان که می دانیم یکی از سنت های ثابت الهی ، آزمایش بندگان وانتخاب صالحان وگزینش پاکان است. صحنه زندگی همواره صحنه آزمایش است تا بندگان از این راه در پرتو ایمان وصبر وتسلیم خویش ، در پیروی از اوامر خداوند ، تربیت یافته وبه کمال برسند واستعدادهای نهفته آنان شکوفا گردد.

در اثر غیبت حضرت مهدی ، مردم آزمایش می شوند : گروهی که ایمان استواری ندارند ، باطنشان ظاهر می شود ودستخوش شک وتردید می گردند وکسانی که ایمان در اعماق قلبشان ریشه دوانده است ، به سبب انتظار ظهور آن حضرت وایستادگی در برابر شدائد ، پخته تر وشایسته تر می گردند وبه درجات بلندی از اجر وپاداش الهی نائل می گردند.

امام موسی بن جعفر عليه‌السلام فرمود : هنگامی که پنجمین فرزندم غایب شد ، مواظب دین خود باشید ، مبادا کسی شما را از دین خارج کند. او ناگزیر غیبتی خواهد داشت ، به طوری که گروهی از مؤمنان از عقیده خویش برمی گردند. خداوند بهوسیله غیبت ، بندگان خویش را آزمایش می کند ... (۱)

از سخنان پیشوایان اسلام بر می آید که آزمایش بهوسیله غیبت حضرت مهدی ، از سخت ترین آزمایش های الهی است (۲). واین سختی از دو جهت است :

۱. از جهت اصل غیبت ، که چون بسیار طولانی می شود بسیاری از مردم دستخوش شک وتردید می گردند. برخی در اصل تولد وبرخی دیگر در دوام

__________________

۱ ـ شیخ طوسی ، همان کتاب ، ص ۲۰۴ ؛ نعمانی ، الغیبه ، ص ۱۵۴ ؛ مجلسی ، بحار الأنوار ، ج ۵۱ ، ص ۱۵۰ ور.ک : اصول کافی ، ج ۱ ، ص ۳۳۷.

۲ ـ طوسی ، همان کتاب ، ص ۲۰۳ ۲۰۷ ؛ صافی ، همان کتاب ، باب ۴۷ ، ص ۳۱۴ و ۳۱۵.

۷۵۸۱