عوارض وتبعات منع نشر حدیث

جلوگیری از نقل وتدوین حدیث یک ضایعه بزرگ فرهنگی بود ، زیرا تا سال ۱۴۳ ه بسیاری از ناقلان حدیث از دنیا رفتند واحادیث در سینه های آن ها دفن شد ومسلمانان از این منبع بزرگ فرهنگ اسلامی محروم شدند. از طرف دیگر گرچه از زمان منصور ، این ممنوعیت ها شکسته شد ، اما چون احادیث تا آن زمان در سینه ها بود ، از آسیب کم وزیاد شدن وقلب وتحریف مصون نماند. از سوی دیگر عده ای مزدور ودروغ پرداز ، از این آشفته بازار استفاده کرده ، مطالب دروغ وبی اساس را به صورت حدیث جعل ونقل کردند ، زیرا وقتی بیش از یک قرن ، مدرک ؛ منحصر به حافظه ها وشنیدن از افراد گردد ، همه کس می تواند همه گونه ادعایی بنماید ، به همین جهت طولی نکشید بازار حدیث چنان گرم شد که هزاران حدیث به رسول خدا نسبت داده شد ، به حدی که محدثان ناگزیر شدند در تدوین مجموعه های حدیثی ، احادیث را غربال وآن چه به نظرشان صحیح می رسید ، گردآوری کنند ، مثلاً محمد بن إسماعیل بخاری (م ۲۵۶ ق) کتاب صحیح خود را که با حذف مکررات شامل چهار هزار حدیث است (۱) ، با ملاک های مورد نظر خود در صحت احادیث ، از میان حدود ششصد هزار حدیث انتخاب کرد. (۲) او می گفت : صد هزار حدیث صحیح ، ودویست هزار حدیث غیر صحیح حفظ دارم (۳) ، مسلم (بن حجاج قشیری متوفی ۲۶۱ ق) نیز که صحیح او هم شامل چهار هزار حدیث (با حذف مکررات) است ، می گفت : من این صحیح را از میان

__________________

۱ ـ صحیح مسلم بشرح الإمام النووی ، ج ۱ ، مقدمه شارح ، ص ۲۱.

۲ ـ صحیح البخاری ، شرح شیخ قاسم الشماعی الرفاعی ، ج ۱ ، مقدمه شارح ، ص ۷ ؛ خطیب بغدادی ، ابوبکر احمد بن علی ، تاریخ بغداد ، ج ۲ ، ص ۸.

۳ ـ شرح صحیح بخاری ، به قلم شیخ قاسم الشماعی ، مقدمه شارح ، ص ۲۳.