به پذیرفتن صلح شد.
بنابراین ، کار امام حسن عليه‌السلام با «قیام» واعلان جنگ وتهیه لشگر آغاز شد وسپس با درک عمیق اوضاع وشرایط جامعه اسلامی ورعایت مصالح روز ، منجر به صلح مشروط گردید. (۱)
ذیلاً نظر خوانندگان را به توضیحات بیش تری در این زمینه جلب می کنیم :
مردم پیمان شکن
همان طور که قبلاً گفته شد ، مردم عراق وکوفه یکدل ویکجهت نبودند ، بلکه مردمی مُتَلَوِّن وبیوفا وغیر قابل اعتماد بودند که هر روز زیر پرچمی گرد می آمدند وهمواره تابع وضع موجود وقدرت روز بودند وبه اصطلاح نان را به نرخ روز می خوردند. براساس همین روحیه بود که هم زمان با بحران آرایش سپاه وبسیج نیروهای طرفین ، عده ای از رؤسای قبائل وافراد وابسته به خاندان های بزرگ کوفه ، به امام خیانت کرده وبه معاویه نامه ها نوشتند وتأیید وحمایت خود را از حکومت وی ابراز نمودند ومخفیانه او را برای حرکت به سوی عراق تشویق کردند وتضمین نمودند که به محض نزدیک شدن وی ، امام حسن عليه‌السلام را تسلیم او نمایند یا ترور کنند.
معاویه نیز عین نامه ها را برای امام مجتبی عليه‌السلام فرستاد وپیغام داد که چگونه با اتّکا به چنین افرادی حاضر به جنگ با وی شده است؟ (۲)
__________________
۱ ـ به همین جهت است که چند تن از مورخان قدیم اسلامی ، کتاب هایی به همین نام (قیام الحسن) نوشته اند که از آن جمله دو کتاب زیر را می توان نام برد : الف. قیام الحسن ، تألیف هشام بن السائب الکلبی متوفای سال ۲۰۵ ه ق. ب. قیام الحسن ، تألیف ابراهیم بن محمد الثقفی متوفای سال ۲۸۳ ه ق. (حکیمی ، محمد رضا ، امام در عینیت جامعه ، ص ۱۷۱).
۲ ـ شیخ مفید ، الإرشاد ، ص ۱۹۱. مؤ ید این معنا پاسخی است که امام مجتبی عليه‌السلام به یکی از شیعیان داد. امام عليه‌السلام ضمن پاسخ سؤال او که چرا دست از جنگ کشیدی؟ فرمود : سوگند به خدا اگر با معاویه جنگ می کردم ، مردم مرا به او تسلیم می کردند (مجلسی ، بحارالأنوار ، ج ۴۴ ، ص ۲۰).
