مکتب علمی امام جواد عليه‌السلام
می دانیم که یکی از ابعاد بزرگ زندگی ائمه ما ، بعد فرهنگی آن است. این پیشوایان بزرگ هرکدام در عصر خود فعالیت فرهنگی داشته ، در مکتب خویش شاگردانی تربیت می کردند وعلوم ودانش های خود را توسط آنان در جامعه منتشر می کردند ، اما شرائط اجتماعی وسیاسی زمان آنان یکسان نبوده است ، مثلاً در زمان امام باقر وامام صادق عليهما‌السلام (به شرحی که درسیره آنان نوشتیم) ، شرائط اجتماعی مساعد بود وبه همین جهت دیدیم که تعداد شاگردان وراویان حضرت صادق عليه‌السلام بالغ بر چهار هزار نفر می شد ، ولی از دوره امامجواد تا امام عسکری عليهما‌السلام به دلیل فشارهای سیاسی وکنترلِ شدیدِ فعالیتآنان از طرف دربار خلافت ، شعاع فعالیت آنان بسیار محدود بود واز این نظر تعداد راویان وپرورش یافتگان مکتب آنان نسبت به زمان حضرت صادق عليه‌السلام ، کاهش بسیار چشم گیری را نشان می دهد. بنابر این اگر می خوانیم که تعداد راویان واصحاب حضرت جواد عليه‌السلام قریب صد وده نفر بوده اند (۱) وجمعاً ۲۵۰ حدیث از آن حضرت نقل شده (۲) ، نباید تعجب کنیم ، زیرا از یک سو ، آن حضرت شدیداً تحت مراقبت وکنترل سیاسی بود واز طرف دیگر ، زود به شهادت رسید وبه اتفاق دانشمندان بیش از بیست وپنج سال عمر نکرد!
__________________
۱ ـ شیخ طوسی ، رجال ، ص ۳۹۷ ۴۰۹. مؤلف «مسند الإمام الجواد» تعداد یاران وشاگردان امام جواد را ۱۲۱ نفر می داند (عطاردی ، شیخ عزیز الله ، مسند الإمام الجواد ، مشهد ، المؤتمر العالمی للإمام الرضا عليه‌السلام ، ۱۴۱۰ ه. ق) وقزوینی آن ها را جمعاً۲۵۷ نفر می داند (قزوینی ، سید محمد کاظم ، الإمام الجواد من المهد إلی اللحد)
۲ ـ آقای عطاردی در مسند الإمام الجواد شمارشی که انجام داده مجموع احادیث منقول از پیشوای نهم را در زمینه های مختلف فقهی ، عقیدتی ، اخلاقی ، و ... ، تعداد مذکور در فوق ضبط کرده است.
