امام عليه‌السلام ناچار پیشنهاد مأمون را پذیرفت وفرمود :

«من به این شرط ولایتعهد تو را می پذیرم که هرگز در امور ملک ومملکت مصدر امری نباشم ودر هیچ یک از امور دستگاه خلافت ، همچون عزل ونصب حکام وقضاء وفتوا ، مداخله ای نداشته باشم». (۱)

مقام ولیعهدی که هرگز به انجام نرسید

مردم «مرو» خود را برای روزه داری ماه مبارک رمضان سال ۲۰۱ هجری آماده کرده بودند که خبر ولیعهدی امام عليه‌السلام منتشر شد وهمه ، این بشارت را با سروری آمیخته به شگفت تلقی کردند.

روز دوشنبه هفتم ماه رمضان منشور ولیعهدی به خط مأمون نگاشته شد ودر پشت همان ورقه حضرت علی بن موسی الرضا عليه‌السلام نیز با ذکر مقدمه ای پر از اشاره وایماء قبولی خود را اعلام فرمود ، ولی یادآوری کرد که این امر به انجام نمی رسد!! وآن گاه در کنار همان مکتوب ، بزرگان وفرماندهان کشوری ولشگری همچون : یحیی بن اکثم ، عبدالله بن طاهر ، فضل بن سهل ، این عهدنامه را گواهی نمودند. (۲)

آن گاه تشریفات بیعت ، طی مراسمی شکوهمند در روز پنجشنبه دهم ماه به عمل آمد وحضرت بر مسند ولیعهدی جلوس فرمود. اولین کسی که به دستور خلیفه دست بیعت به امام عليه‌السلام داد ، «عباس» فرزند مأمون بود وپس از او «فضل بن سهل» وزیر اعظم ، «یحیی بن اکثم» مفتی دربار ، «عبدالله بن طاهر» فرمانده لشگر وسپس عموم اشراف ورجال بنی عباس که حاضر بودند ، با آن حضرت بیعت کردند. (۳)

__________________

۱ ـ طبرسی ، إعلام الوری باعلام الهدی ، ص ۳۳۴ شیخ مفید ، الإرشاد ، ص ۳۱۰.

۲ ـ علی بن عیسی اربلی می گوید : من این عهدنامه را به خط امام ومأمون در سال ۶۷۰ هجری مشاهده کردم. وی متن آن را نسخه برداری نموده درکتاب خود ، کشف الغمّه ، آورده است (ج ۳ ، ص ۱۲۳ ۱۲۸).

۳ ـ محقق ، سید علی ، زندگانی پیشوای هشتم ، امام علی بن موسی الرضا عليه‌السلام ، ص ۸۲ ۸۷.

۷۵۸۱