متوکّل تصمیم گرفت پسرش «عبدالله معتزّ» را ختنه کند وبرای این منظور تشریفات بسیار پرخرج وسرسام آوری به راه انداخت که مورخان به تفصیل نوشته اند وما به گوشه هایی از آن اشاره می کنیم :
فرشی را که طول آن یکصد ذراع وعرض آن نیز پنجاه ذراع بود ، برای تالار قصر که دارای همین ابعاد بود ، تهیه کردند وبرای پذیرایی از مدعوین چهارهزار صندلی از طلا ومرصّع به جواهر در تالار قصر چیدند!
به فرمان متوکل بیست میلیون درهم که برای نثار آماده شده بود ، بر سر زنان وخدام وحاشیه نشینان نثار کردند! ویک میلیون درهم که روی آن ها عنوان جشن ومراسم ختنه کنان حک شده بود ، بر سر آرایش گر وختنه کننده وغلامان وپیشکاران مخصوص نثار گردید!
آن روز از ختنه کننده معتزّ پرسیدند که تا موقع صرف غذا ، چه مبلغی عائد تو شده؟ گفت : هشتاد وچند هزار دینار غیر از اشیای زرین وانگشتری وجواهر!
وقتی که صورت مخارج جشن «ختنه کنان» به متوکل تسلیم شد ، بالغ بر هشتاد وشش میلیون درهم شده بود!! (۱)
این ها گوشه هایی از خوشگذرانی ها وولخرجی های متوکل از محل بیت المال بود ، وگرنه شرح بزم ها وعیاشی های او در این بحث فشرده نمی گنجد. تنها در این جا اضافه می کنیم که «سیوطی» می نویسد : او چهارهزار کنیز در کاخ خود داشت که از همه آن ها کام جسته بود! (۲) «مسعودی» ، مورخ نامدار ، می گوید : در هیچ زمان وهیچ عصری مانند دوران حکومت متوکل ، پول خرج نمی شد! (۳)
__________________
۱ ـ فقیهی ، همان کتاب ، ص ۴۱۷ ؛ دکتر منجد ، صلاح الدین ، بین الخلفاء والخلعاء ، ص ۳۳ ۳۵. مراسم پرتجمل ختنه کنان معتزّ را «قلقشندی» نیز با اندکی تفاوت در کتاب «مآثر الأنافه فی معالم الخلافه» ، ج ۳ ، ص ۳۶۷ آورده است.
۲ ـ سیوطی ، تاریخ الخلفاء ، ص ۳۵۰.
۳. مروج الذهب ، ج ۴ ، ص ۴۰.
