سپاهی ناهماهنگ
این چند دستگی واختلاف عقیده وتشتت وپراکندگی ، طبعاً در صفوف سپاه امام مجتبی عليه‌السلام نیز منعکس شده وآن را به صورت ارتشی ناهماهنگ با ترکیب ناجور در آورده بود ، از این رو در مقابله با دشمن خارجی به هیچوجه نمی شد به چنین سپاهی اعتماد کرد.
استاد شیعه ، مرحوم شیخ مفید ، ودیگر مورخان در مورد این پدیده خطرناک در سپاه امام حسن عليه‌السلام می نویسند :
«عراقیان خیلی به کندی واز روی بی علاقگی برای جنگ آماده شدند وسپاهی که امام حسن عليه‌السلام بسیج نمود ، از گروه های مختلفی تشکیل می شد که عبارت بودند از :
۱. شیعیان وطرفداران امیرمؤمنان عليه‌السلام ;
۲. خوارج که از هر وسیله ای برای جنگ با معاویه استفاده می کردند (وشرکت آن ها در صفوف سپاهیان امام به خاطر دشمنی با معاویه بود ، نه دوستی با امام حسن) ;
۳. افراد سودجو ودنیاپرست که به طمع منافع مادی در سپاه امام عليه‌السلام داخل شده بودند ؛
۴. افراد دو دل وشکاک که شخصیت بزرگی مانند امام حسن عليه‌السلام در نظر آنان چندان بر معاویه ترجیح نداشت ؛
۵. وبالاخره گروهی که نه به خاطر دین ، بلکه از روی تعصب عشیرگی وصرفاً به پیروی از رئیس قبیله خود ، برای جنگ حاضر شده بودند. (۱)
بدین ترتیب سپاه حضرت مجتبی عليه‌السلام فاقد یکپارچگی وانسجام لازم جهت مقابله با دشمن نیرومندی چون معاویه بود.
__________________
۱ ـ شیخ مفید ، الإرشاد ، ص ۱۸۹ ابن صباغ مالکی ، الفصول المهمه فی معرفه الأئمه ، ص ۱۶۷.
