در توقیعی که آن حضرت در پاسخ به سؤالات «اسحاق بن یعقوب» صادر فرمود وتوسط محمد بن عثمان تحویل اسحاق گردید ، چنین نوشت : اما چگونگی استفاده مردم از من همچون استفاده آن هاست از خورشید ، هنگامی که در پشت ابرها پنهان می شود. (۱)
در توضیح این تشبیه باید یادآوری کنیم که : خورشید دارای دو نوع نور افشانی است :
۱. نور افشانی آشکار ومستقیم ،
۲. نور افشانی غیرمستقیم.
در نور افشانی آشکار ، اشعه خورشید به خوبی دیده می شود ، ولی در تابش غیرمستقیم ، ابرها همانند یک شیشه مات ، نور مستقیم خورشید را گرفته وپخش می کند ، اما آثار حیاتبخش خورشید در رشد ونمو موجودات و ... ، مخصوص زمانی نیست که نور آن مستقیماً بر پهنه حیات وطبیعت می تابد ، بلکه بسیاری از این آثار مانند : تولید گرما ، رویش ورشد گیاهان ، تولید انرژی لازم برای حرکت وحیات ، به بار نشستن درختان ، خندیدن شکوفه ها وشکفتن گل ها در زمان تابش نور مات خورشید از پشت ابرها نیز وجود دارد. اشعه معنوی وجود امام ، هنگامی هم که در پشت ابرهای غیبت پنهان است ، دارای آثار گوناگونی است که با وجود متوقف شدن کلاس تعلیم وتربیت ورهبری مستقیم ، فلسفه وجودی او را آشکار می سازد.
۲. جان جهان
طبق احادیث فراوانی که در موضوع امامت وارد شده ، وبر اساس دلائلی که دانشمندان ارائه کرده اند ، در بینش اسلامی ، امام ، جان جهان است وجهان به وجود او بستگی دارد. امام قلب عالم وجود ، هسته مرکزی جهان هستی و «واسطه فیض» بین عالم وآفریدگار عالم است واز این جهت حضور وغیبت او
__________________
۱ ـ طوسی ، الغیبه ، ص ۱۷۷ ؛ مجلسی ، همان کتاب ، ص ۹۲ ؛ أربلی ، علی بن عیسی ، کشف الغمه ، ج ۳ ، ص ۳۲۲.
