۴. تبیین حکم شرعی رویدادهای نوظهور
پس از رحلت پیامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله ، گاهی مسائل تازه ای پیش می آمد که در عصر رسول خدا سابقه نداشت یا قضیه نوظهوری رخ می داد که یا حکم آن روشن نبود ویا به گونه ای پیچیده بود که بزرگان صحابه از حکم وداوری درباره آن ها ناتوان بودند ، یا از تفسیر برخی از آیات قرآن پرسش می شد وپاسخ آن را نمی دانستند. در این گونه موارد ، ناگزیر دست به سوی علی عليه‌السلام دراز می کردند وآن حضرت با علم عمیق خاص وآگاهی ویژه ای که به شریعت الهی داشت ، مشکل را حل می کرد. این نقطه از نقاط حساس ودرخشان زندگی امام است واگر در میان صحابه ، شخصیتی مانند علی عليه‌السلام نبود که به تصدیق پیامبر گرامی صلى‌الله‌عليه‌وآله داناترین امت وآشناترین آن ها به موازین قضا وداوری به شمار می رفت ، بسیاری از مسائل در صدر اسلام به صورت عقده لاینحل وگره کوری باقی می ماند.
همین حوادث نوظهور ایجاب می کرد که پس از رحلت پیامبر گرامی صلى‌الله‌عليه‌وآله ، امام آگاه ومعصومی بسان پیامبر که بر تمام اصول وفروع اسلام تسلط کافی داشت ، در میان مردم باشد وعلم وسیع وگسترده او ، امت را از گرایش های نامطلوب وعمل به قیاس وگمان باز دارد واین موهبت بزرگ به تصدیق تمام یاران رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله جز امیرالمؤمنین عليه‌السلام در کسی نبود.
قسمتی از داوری های امام واستفاده ابتکاری وجالب وی از آیات قرآن در کتاب های حدیث وتاریخ منعکس است ، در این باره به ذکر دو نمونه تاریخی اکتفا می کنیم :
الف. به روایت مسند کلینی ، نخستین موردی که در دوره خلافت ابوبکرپیش آمد واو نتوانست حکم شرعی را بیان کند ، این بود که مردی را که شراب
__________________
جَثّث أرجُلکم من البحر حتّی قلتم لنبیکم : «اجعَل لنا إلهاً کما لهم آلهه فقال إنّکم قوم تجهلون. (نهج البلاغه ، تحقیق صبحی صالح ، حکمت ۳۱۷)
