می افتاد که از این ضعف استفاده کنند.
با در نظر گرفتن نکات فوق ، به خوبی روشن می شود که چرا امام صبر را بر قیام ترجیح داد وچگونه با صبر وتحمّل وتدبیر ودوراندیشی ، جامعه اسلامی را از خطرهای بزرگ نجات داد واگر علاقه به اتحاد مسلمانان نداشت واز عواقب وخیم اختلاف ودو دستگی نمی ترسید ، هرگز اجازه نمی داد رهبری مسلمانان از دست اوصیا وخلفای راستین پیامبر خارج شود وبه دست دیگران افتد.
فعالیت های امام در دوره خلفا
مهم ترین فعالیت های علی عليه‌السلام را در دوره خلفا که از صحنه حکومت به دور مانده بود می توان در یک جمع بندی ، به سه نوع تقسیم کرد :
۱. فعالیت های شخصی ،
۲. فعالیت های علمی وحل مشکلات قضائی وفقهی امّت ،
۳. همکاری ومشاوره با خلفا در امور سیاسی ونظامی.
اینک هر کدام را قدری توضیح می دهیم :
الف. فعالیت های شخصی
۱. عبادت ونیایش در پیشگاه خدا
علی عليه‌السلام عابدترین مردم بود (۱) ، واز نظر کثرت عبادات پس از پیامبر کسی به پای او نمی رسید. عبادت او از سر شوق ، وبرخاسته از معرفت الهی ، وهمراه با حضور قلب ، ومناجاتش لبریز از سوز وگداز بود. امام سجاد عليه‌السلام که خود زینت عبادت کنندگان وعابدترینِ مردم زمان خود بود ، درباره میزان عبادت جدش ، با اظهار شگفت می فرمود : چه کسی طاقت آن همه عبادت علی را دارد؟ (۲) از امام سجاد عليه‌السلام پرسیدند : عبادت تو در برابر عبادت جدت چه قدر وچگونه است؟
__________________
۱ ـ ابن ابی الحدید ، شرح نهج البلاغه ، ج ۱ ، ص ۲۷.
۲. کلینی ، الروضه من الکافی ، ص ۱۶۲.
