ادیبان در آن جا فراهم می شدند. به دنبال این نهضت ، کتابخانه های بزرگ پدید آمد که کتاب های دینی وعلمی درآن نگه داری می شد وبعدها همین کتابخانه ها معروفترین مراکز فرهنگی دنیای اسلام شد.
«دارالحکمه» که به احتمال قوی هارون بنیانگذار آن بود ومأمون پس از پدر ، آن را تأیید کرد وکتاب های بسیار بدان داد ، بزرگ ترین کتابخانه های دوران عباسی بود وهمچنان باقی بود تا بغداد به دست مغولان افتاد. این کتابخانه از همه علوم متداول ، کتاب ها داشت وعالمان وادیبان که به قصد مطالعه به آن جا می رفتند در نهضت علمی دوران خویش نفوذ بسیار داشتند وفرهنگ اسلام وفرهنگ قدیم را میان مسلمانان وهمه مردم دیگر رواج می دادند.
ترویج علم ، خاص خلفا نبود ، بلکه وزیران وبزرگان دولت نیز تقلید از ایشان می کردند. «مسعودی» می گوید : یحیی بن خالد برمکی به بحث ومناظره راغب بود ومجلسی داشت که متکلمان اسلام وملل دیگر در آن فراهم می شدند. (۱)
نقش امام رضا عليه‌السلام
در برابر امواج فکری بیگانه
اما با وجود این همه تلاش های علمی ، آن چه مایه نگرانی بود ، این بود که در بین این گروه مترجمان ، افرادی از پیروان متعصب وسرسخت مذاهب دیگر مانند زردشتیان ، صابئیان ، نسطوریان ، رومیان وبرهمن های هند بودند که آثار علمی بیگانه را از زبان های یونانی ، فارسی ، سریانی ، هندی ، لاتین وغیره به عربی ترجمه می کردند.
یقیناً همه آن ها در کار خود حسن نیّت نداشتند وگروهی از آنان سعی
__________________
۱ ـ دکتر ابراهیم حسن ، تاریخ سیاسی اسلام ، ترجمه ابوالقاسم پاینده ، ج ۲ ، ص ۲۹۶ ۲۹۹.
